Hạt ươi còn có các tên gọi khác như hạt đười ươi hoặc lười ươi. Loại hạt này được dùng làm thức uống giải khát, bổ mát trong những ngày nóng nực, ngoài ra nó còn biết đến như một vị thuốc nam với vô vàn công dụng khác nhau.

Điểm đặc biệt khiến người dân gọi hạt đười ươi là “lộc trời” bởi phải tới 4 năm cây trưởng thành mới cho hạt 1 lần. Ảnh: Internet.

Hàng năm cứ đến tháng 4-6, hạt đười ươi chín rộ, người dân lại vào rừng khai thác để bán. Tuy nhiên, loại cây này mọc tự nhiên ở các vùng rừng núi, mất khoảng 10 năm mới trưởng thành, ra hoa đậu trái. Điểm đặc biệt khiến người dân gọi hạt đười ươi là “lộc trời” bởi phải tới 4 năm cây trưởng thành mới cho hạt 1 lần. Hạt đười ươi gồm 2 loại: hạt đười ươi bay là loại tốt nhất, khi chín tự rụng xuống; hạt đười ươi thường là loại hạt được người dân hái trực tiếp trên cây rồi phơi sấy khô.

Hạt này có hình bầu dục, kích thước khoảng vài cm và bề mặt sần sùi có màu nâu vàng. Loại thảo dược này thường xuất hiện nhiều ở các tỉnh phía Nam Bộ như Đồng Nai, Vũng Tàu,… Ngoài ra, ngày nay loại cây này cũng được trồng nhiều ở các tỉnh Tây Nguyên như Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai…

Hạt ươi bay có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi cổ họng và đặc biệt trị táo bón, gai cột sống. Trong sách y học cổ truyền còn có tên trái đười ươi, quả đười ươi, Đại hải tử, Đại hải, Đại đồng quả, An nam tử, Hồ đại phát, bàng đại hải, malva nut, pang da hai.

Theo lương y Nguyễn Đức Nghĩa, Ủy viên Hội dược liệu TP HCM, đười ươi có vị ngọt, nhạt, tính hàn. Loại quả này có tác dụng thanh phế, nhiệt, lợi yết hầu, có tác dụng nhuận tràng. Dùng đười ươi trong trường hợp cơ thể bị nhiệt táo, ho khan, đau họng, sốt, mụn lở, nhức răng, đại tiện ra máu.

Trong tự nhiên, hạt ươi bay có vị ngọt, có tác dụng thanh nhiệt, lợi cổ họng, giải độc, thường dùng chữa ho khan, cổ họng sưng đau, nôn ra máu, chảy màu cam. Chỉ cần 4-5 hạt vào một lít nước là đủ có một thứ nước sền sệt như thạch, thêm đường vào uống trong trường hợp ho khan không đờm, cổ họng sưng đau, viêm đường tiết niệu ngày dùng 2-5 hạt, cho vào cốc nước nóng, chờ một lúc cho hạt nở ra và thêm đường vào cho đủ ngọt chia nhiều lần uống trong ngày.

Theo lương y Nghĩa, tùy độ tuổi, mỗi ngày nên dùng từ 2-10 hạt cho vào ly nước lớn, uống đều trong 10-30 ngày rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt với người hay thức khuya, lao động trí óc, người bệnh trĩ, táo bón. Tuy nhiên, người bị viêm đại tràng, lạnh bụng, tiêu chảy; phụ nữ mang thai, cho con bú và tùy cơ địa mỗi người không nên sử dụng hạt đười ươi. Do dó, cần tìm hiểu kĩ trước khi sử dụng.

Công dụng của hạt ươi

Có thể cầm máu cam ở trẻ nhỏ:

Do cơ thể nóng nhiệt có thể gây chảy máu cam đặc biệt ở trẻ nhỏ thì có thể cầm máu bằng cách như sau: lấy hạt đười ươi sao vàng, nấu lấy nước cho trẻ uống thay nước trong ngày.

Trị mụn nhọt do nóng

Lấy hạt đười ươi ngâm nước, lấy chút nước này trộn với cơm cùng vài hạt muối đắp lên mụn nhọt, ngày 1 lần.

Chữa trị táo bón do nhiệt:

Sử dụng 10 hạt đười ươi, uống vào sáng sớm lúc đói.

Giải độc, thanh nhiệt khi nắng nóng:

Kết hợp bột sắn dây vừa đủ pha vào trong một ly nước sôi để nguội, rồi cho ít đường phèn khuấy tan uống, có thể uống vài lần trong ngày.

Có thể chữa gai cột sống:

Mua hạt ươi bay nên chọn những hạt còn mẩy có màu vàng giống như hạt dẻ. Sau đó lấy nước sôi để nguội bỏ khoảng 15-20 hạt ngâm khoảng 2 tiếng đồng hồ. Hạt đã mềm bóc lấy phần cơm, cho vào ly, pha chút đường cho ngọt, dùng 3 lần trong một ngày. Duy trì bài thuốc này khoảng 2 tuần sẽ chữa được bệnh gai cột sống. Bài thuốc hạt ươi bay có thể chữa gai cột sống hiệu quả còn phụ thuộc vào thể trạng và bệnh tình của bệnh nhân. Khi sử dụng hạt đười ươi cần kết hợp với các bài tập thể dụng dành cho bệnh nhân gai cột sống.