Giống như nhiều thế hệ thanh niên tại Trung Quốc, Lin Chenru, 24 tuổi, có sở thích nâng cấp chiếc điện thoại của mình vài năm một lần.

“Tôi nghĩ những chiếc điện thoại cũ vẫn ở đâu đó trong phòng, tôi chẳng nhớ chính xác nữa. Tôi không hay đem bỏ điện thoại cũ khi có điện thoại mới, nhưng một thời gian sau, tôi hiếm khi đến chúng. Tôi thường giữ chúng vì nhỡ đâu cần cho việc gì đó”, Chenru chia sẻ.

Theo nghiên cứu của tổ chức phi chính phủ Greenpeace East Asia, tỷ lệ tái chế điện thoại thông minh tại Trung Quốc nằm dưới ngưỡng 2%. Đồng nghĩa, chỉ 2 trong số 100 smartphone được tái chế đúng cách. Giống Chenru, hầu hết người dùng giữ điện thoại cũ vì tin rằng chúng sẽ có ích một ngày nào đó.

Với dân số gần 1,4 tỷ người, việc người tiêu dùng Trung Quốc liên tục thay thế thiết bị cũ mỗi năm đã để lại một lượng lớn rác thải điện tử. Tuy nhiên, nếu được xử lý đúng cách, việc tái chế rác điện tử sẽ giúp các doanh nghiệp thu về không ít vật liệu có giá trị.

Rác điện tử là "vàng"

Theo SCMP, Trung Quốc từng được coi là nơi tập trung các phế thải điện tử trên thế giới. Tại thành phố Quý Tự, ở tỉnh Quảng Đông, hàng nghìn công xưởng chuyên dỡ bỏ máy tính và thiết bị điện tử cũ để chiết xuất vật liệu tái chế “mọc lên như nấm”.

Kể từ khi chính phủ Trung Quốc ban hành chính sách cấm nhập khẩu “rác ngoại lai” rắn và tăng cường hoạt động giám sát môi trường, bảo vệ tình trạng ô nhiễm nước ngầm gây hại cho sức khỏe con người, quy trình xử lý rác thải điện tử giờ đã được quan tâm nhiều hơn.

Tại một nhà máy do đơn vị chuyên xử lý rác thải điện tử TES điều hành, nằm ở ngoại ô Thượng Hải, các công nhân lành nghề sẽ được trang bị đồ bảo hộ chuyên dụng và tham gia vào quy trình xử lý rác điện tử. Nhiệm vụ của họ là tháo dỡ điện thoại thông minh đã qua sử dụng, chia tách vỏ, màn hình, pin và bảng mạch vào các thùng phân loại.

Theo ông Richard Wang, Giám đốc tiếp thị của TES tại Trung Quốc, các linh kiện sẽ được xử lý hóa học để hòa tan và tinh chế kim loại quý, chẳng hạn như vàng hoặc bạc, trên bảng mạch. Bước tiếp theo là nghiền các bảng mạch thành bột và tách đồng, nhựa.

Các phương pháp vật lý như tĩnh điện được sử dụng để chiết xuất bột có chứa kim loại như đồng, trong khi các phương pháp tương tự được sử dụng để chiết xuất bột có chứa nguyên tố phi kim loại.

Wang cho biết việc tái chế 100 triệu chiếc điện thoại, về lý thuyết, có thể tạo ra hơn 120 kg vàng với độ tinh khiết trên 99,9% sau khi tinh chế.

Ngoài thượng Hải, TES còn có các cơ sở ở Quảng Châu, Bắc Kinh và Tô Châu. Công ty này hiện hợp tác với gã khổng lồ Huawei.

Lin Hua, chuyên gia về rác thải và tài nguyên tại Greenpeace East Asia, cho biết các nhà sản xuất smartphone như Huawei thường hợp tác với công ty xử lý rác thải điện tử chuyên nghiệp.

Năm 2019, Apple thông báo hãng đã nhận được gần 1 triệu thiết bị đã qua sử dụng thông qua chương trình kêu gọi người tiêu dùng Mỹ gửi điện thoại cũ cho robot tái chế Daisy. Theo thông số, Daisy có thể tháo rời 15 mẫu iPhone khác nhau với tốc độ 200 chiếc/giờ.

Theo dự báo của Greenpeace East Asia, số kim loại bị loại bỏ dưới dạng rác điện tử ở Trung Quốc vào năm 2030 có thể trị giá 23,8 tỷ USD.

Nhiều khó khăn trong quy trình tái chế

“Ngay cả khi đó là iPhone 4, mọi người vẫn thích giữ chúng ở nhà” Wang cho biết một trong những thách thức đối với ngành công nghiệp tái chế là thay đổi tư duy của mọi người.

Một yếu tố khác ảnh hưởng đến quá trình thu hồi điện thoại cũ để tái chế chính là kích thước.

“Không giống như điều hòa hoặc tivi, khi bạn nâng cấp thiết bị mới, bạn sẽ không có đủ chỗ để đem cất những cái cũ. Smartphone thì khác, chúng nhỏ và việc cất giữ chúng không phải vấn đề”, Liu chia sẻ.

Ngoài ra, các nhà sản xuất điện thoại rất chú trọng đến việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong quy trình tái chế. Điển hình như Huawei, điện thoại cũ của hãng sẽ được tháo rời trong khu vực riêng tại các nhà máy của TES.

Đặc biệt, các linh kiện sẽ được nghiền nhỏ trước khi trải qua quá trình chiết xuất kim loại quý. Theo Liu, quy trình này sẽ ngăn chặn khả năng tin tặc truy cập hay lợi dụng bất kỳ dữ liệu còn sót lại của người chủ cũ.

Richard Liu, lãnh đạo nhóm kinh doanh tiêu dùng của Huawei, cho biết công ty đang nỗ lực giúp cho điện thoại thông minh dễ tái chế hơn. Theo phản ánh của công nhân, một số mẫu điện thoại cũ của Huawei rất khó tháo rời và pin dễ cháy nổ.