Sự gia tăng đột biến hoạt động của ôtô tại khu vực xung quanh các bệnh viện lớn ở Vũ Hán vào cuối mùa thu vừa qua cho thấy nhiều khả năng virus corona đã hiện diện và lây lan ở thành phố miền Trung của Trung Quốc từ lâu trước khi được báo cáo chính thức, một nghiên cứu mới công bố của Đại học Y khoa Harvard chỉ ra.

Giáo sư John Brownstein, người đứng đầu nghiên cứu của Đại học Y khoa Harvard, cho biết sự gia tăng của giao thông "trùng hợp" với sự gia tăng số lượt tìm kiếm trên mạng Internet của Trung Quốc về "các triệu chứng bệnh đặc thù mà sau đó được xác định là có liên quan tới chủng mới của virus corona", theo ABC News.

So sánh số xe ôtô tại Bệnh viện Phụ nữ và nhi đồng Hồ Bắc giữa ngày 10/10/2019 và ngày 17/10/2019. Ảnh: ABC News.

Virus có thể đã xuất hiện từ hè năm 2019?

Sử dụng những công nghệ tương tự với các cơ quan tình báo, nhóm nghiên cứu phân tích hình ảnh từ vệ tinh thương mại và đã quan sát thấy hoạt động giao thông gia tăng đáng kể bên ngoài 5 bệnh viện lớn ở thành phố Vũ Hán từ cuối mùa hè tới đầu mùa thu năm 2019, giáo sư John Brownstein cho biết.

"Điều gì đó đã xảy ra vào tháng 10. Rõ ràng, đã có một mức độ gián đoạn xã hội xảy ra trước thời điểm mà sau này được xác định là khi đại dịch virus corona bùng phát", giáo sư Bronwstein nói.

Dù chính phủ Trung Quốc không chính thức thông báo về dịch bệnh tới Tổ chức Y tế thế giới WHO cho tới ngày 31/12/2019, giới chức tình báo Mỹ đã đánh hơi thấy vấn đề vào cuối tháng 11 và cảnh báo cho Lầu Năm Góc, theo ít nhất 4 nguồn tin giấu tên xác nhận.

Nguồn gốc xuất phát của virus corona rất khó xác định, nhưng đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với giới khoa học. Giáo sư Brownstein cho biết ông cùng với nhóm nghiên cứu của mình, gồm các chuyên gia từ Đại học Boston và Bệnh viện nhi Boston, đã dành hơn 1 tháng để xác định dấu hiệu bất thường, bằng chứng cho thấy thời điểm người dân Vũ Hán bắt đầu nhiễm bệnh.

Logic của dự án nghiên cứu do ông Brownstein dẫn dắt rất trực diện, các bệnh về đường hô hấp dẫn tới những loại hành vi đặc trưng của cộng đồng nơi dịch bệnh đang lây lan. Vì thế, bức tranh toàn cảnh về những hành vi như vậy có thể giúp lý giải điều gì đã xảy ra, ngay cả khi người mắc bệnh không nhận ra vấn đề vào thời điểm đó.

"Điều chúng tôi đang cố gắng làm là xem xét các hoạt động, sự bận rộn của bệnh viện. Cách chúng tôi làm điều đó là đếm số xe ở bệnh viện. Bãi đỗ xe kín chỗ có nghĩa là bệnh viện rất đông đúc, cho thấy đang có điều gì đó xảy ra với cộng đồng, có sự lây nhiễm và người dân phải đến bác sĩ kiểm tra. Đó là điều chúng tôi đã thấy ở nhiều cơ sở y tế", ông Brownstein nói.

Bất thường tại bãi đỗ xe các bệnh viện

Các nhà khoa học nghiên cứu 350 bức ảnh chụp bởi vệ tinh thương mại, so sánh hai mốc thời gian vào ngày 1/10/ 2018 và 1/10/2019. Nghiên cứu cho thấy số xe ôtô có mặt tại Bệnh viện Tianyou đã tăng tới 67% sau 1 năm. Tại các bệnh viện khác ở Vũ Hán, sự gia tăng số lượng xe ở mức tương đương, thậm chí cao hơn, có nơi tới 90%.

So sánh số xe ôtô tại Bệnh viện Tianyou giữa ngày 10/10/2019 và ngày 17/10/2019. Ảnh: ABC News.

Để bảo đảm tránh kết luận sai lầm, các nhà nghiên cứu đã xem xét mọi yếu tố có thể gây ra tình trạng gia tăng đột biến lưu lượng giao thông, ví dụ như hoạt động tụ tập đông người hay dự án xây dựng ở bệnh viện. Tuy nhiên, số liệu trên vẫn chính xác sau khi đã xem xét tất cả các yếu tố khách quan.

"Tất cả những ngày có số xe nhiều nhất tại các bệnh viện đều rơi vào thời gian từ tháng 9/2019 đến tháng 12/2019", Tom Diamond, thành viên nhóm nghiên cứu, cho biết.

Các nhà khoa học cũng tiến hành nghiên cứu hình vệ tinh tại khu đỗ xe ở Chợ hải sản Huanan. Khi so sánh hình ảnh trong thời gian từ tháng 9/2019 tới khi chợ này bị đóng cửa, kết luận đưa ra cho thấy nhiều khả năng đây chính là nơi virus corona đã bùng phát.

Trả lời ABC News, ông Diamond cho rằng khu vực Vũ Hán "rõ ràng đã trải qua vấn đề sức khỏe diện rộng" nhiều tháng trước khi chính phủ Trung Quốc xác nhận dịch bệnh lây nhiễm trong cộng đồng, vào ngày cuối cùng của năm 2019.

"Chúng tôi đã quen tính toán những sự thay đổi nhỏ, ví dụ như gia tăng 2% đến 3% tại các bãi đỗ xe ở Caella's hay Walmart. Nhưng trường hợp này không giống như vậy", ông Diamond nói.

Hồi tháng 3 vừa qua, tờ báo trụ sở tại Hong Kong South China Morning Post dẫn dữ liệu của chính phủ Trung Quốc cho thấy ca nhiễm Covid-19 đầu tiên có thể xuất hiện từ ngày 7/11/2019. Những ngày qua, các quan chức y tế Trung Quốc cho biết có khả năng virus đã lây lan nhiều ngày trước khi được nhà chức trách phát hiện.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung hôm 9/6 bác bỏ nghiên cứu mới nói trên của Đại học Y khoa Harvard, gọi nghiên cứu này là “nực cười”.

“Tôi nghĩ nó (nghiên cứu) thật nực cười, vô cùng nực cười khi đưa ra kết luận này dựa trên những quan sát hời hợt như số lượng xe”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cho biết khi được hỏi về nghiên cứu trong cuộc họp báo thường kỳ ngày 9/6.

Gia tăng tìm kiếm về triệu chứng của Covid-19

Giáo sư Brownstein cho biết nhóm nghiên cứu có hứng thú nhiều hơn nữa đối với dữ liệu về hoạt động giao thông xung quanh bệnh viện, sau khi tìm được dữ liệu về hành vi tìm kiếm thông tin trên Internet tại Trung Quốc.

Vào khoảng thời gian nói trên, có sự gia tăng đột biến về số lượt tìm kiếm trên thanh công cụ Baidu của Trung Quốc, ngay tại khu vực Vũ Hán", liên quan tới triệu chứng "ho" và "tiêu chảy".

"Trong khi lượt tìm kiếm về triệu chứng 'ho' có thể là trùng hợp bởi đây là mùa cúm, 'tiêu chảy' là triệu chứng có liên quan tới Covid-19 và chỉ có liên quan tới đại dịch hiện tại. Sự gia tăng trong tìm kiếm cả hai triệu chứng là dấu hiệu cho thấy sự bắt đầu của đại dịch", ông Brownstein nói.

Một bệnh nhân nhập viện ở Vũ Hán vào tháng 1. Ảnh: AFP.

"Chúng tôi đã có nhiều nghiên cứu trước đây có thể cho thấy tìm kiếm trực tuyến của người dân có thể là dấu hiệu dịch bệnh xuất hiện. Và chúng tôi đã thực sự thấy người dân Vũ Hán tìm kiếm các triệu chứng có thể liên quan tới Covid-19 như tiêu chảy, ho. Tình trạng này xuất hiện ngay từ cuối mùa hè", ông Brownstein cho biết.

Từ năm 2015, giáo sư Brownstein và nhóm nghiên cứu sử dụng hình ảnh vệ tinh để tìm hiểu các các hệ thống y tế có thể dự đoán sự bùng phát của dịch bệnh giống như cúm khi chúng xuất hiện.

Qua nghiên cứu các trường hợp ở Chile, Argentina và Mexico, nhóm nghiên cứu kết luận hoạt động bất thường về giao thông tại các bệnh viện thường diễn ra trùng với sự bùng phát của những bệnh giống như cúm. Vì vậy, nhà chức trách y tế các nước có thể dùng dữ liệu này để chuẩn bị đối phó với dịch bệnh tiềm tàng.