Kỳ 1: Truy tìm chuột khổng lồ trong rừng trúc

Yên Tử là dãy núi không cao lắm, nhưng nhiều rừng tre, trúc, là nơi thích hợp để loài chuột rừng khổng lồ trú ngụ, mà dân vẫn gọi là con dúi. Đồng bào quanh quả núi này, ngàn đời nay, vẫn coi dúi là thứ thức ăn thượng hạng.

Sau một số cuộc điện thoại hẹn hò, sắp đặt thời gian, thì tôi cũng có mặt ở xã Tuấn Đạo (Sơn Động, Bắc Giang), một xã ở phía Tây của dãy Yên Tử, cách Hà Nội gần 150km.

Sớm tinh sương, 3 người đàn ông Cao Lan ở thôn Đồng Sim, đã thức dậy. Người chuẩn bị túi vải, người mài dao, cuốc, xẻng, thuổng ở trước nhà anh Đặng Văn Chín bán tạp hóa ngay đầu thôn Đồng Sim.

Anh Chín dáng người cao ráo, xốc vác. Vợ bán tạp hóa, anh nuôi đàn lợn, lại buôn bán sấp mặt khắp nơi. Cuộc sống chẳng thiếu thốn gì, nhưng cái thú đi săn ăn vào huyết quản từ tổ tiên xưa, nên nay vẫn cứ chảy trong người.

Anh Đặng Văn Chín đang cuốc đất tìm hang dúi.

Theo lời anh, ngày nhỏ, thường xách lồng sắt đi rừng cùng với bố. Bố anh không chỉ là thiện xạ săn thú, mà còn là cao thủ đào dúi. Chẳng nói đâu xa, chỉ cỡ 20 năm trước, cứ trèo lên mấy quả đồi tre trước nhà là bắt được cả chục con dúi, cả nhà ăn thịt thay cơm. Ở bản Cao Lan này, ai cũng giỏi bắt dúi, nhưng bố anh là cao thủ nhất. Ông giỏi đến nỗi, chỉ đi loanh quanh chân đồi một tẹo, đã biết được trên đồi có bao nhiêu con dúi. Hoặc ban đêm ông vểnh râu rít điếu thuốc nào ở chân đồi, nói có bao nhiêu con dúi, hôm sau bắt được đúng từng ấy con.

Anh Chín đào hang dúi sâu ngập đầu vẫn chưa bắt được.

Thế nhưng, đó là chuyện xưa. Giờ, con dúi là đặc sản, có giá trị cao, thịt đắt hơn nhiều loại thú rừng khác, nên bị săn lùng ráo riết, từ đó mà trở nên rất hiếm.

Mặt trời ló dạng, sương tan dần, rừng khô ráo, chúng tôi lên đường. Xe máy phải dừng lại trước đồi bạch đàn, keo. Đoàn đi đào chuột khổng lồ có 3 cao thủ, gồm Đặng Văn Chín, Đặng Văn Đông và anh La Văn Nàm, đều là người Cao Lan. Tôi đi theo hóng chuyện.

Đặng Văn Đông và thành quả là một con dúi to. Loài dúi còn được gọi là chuột tre.

Cả quả núi là một rừng trúc rộng mênh mông, lọt giữa những quả núi toàn lim xanh đặc trưng của dải Yên Tử. Tôi được ba thợ săn cung cấp cho vô số thông tin về loài dúi, từ tập tính, đến kỹ thuật săn dúi. Toàn bài học rất bổ ích.

Theo anh Chín, loài dúi có mặt ở khắp nơi, từ chân núi, ven đồi, đến tận đỉnh núi, nơi ít có ai đến được. Tuy nhiên, nơi chúng tập trung nhiều nhất lại ở rừng tre trúc. Món ăn ưa thích nhất của dúi chính là thân cây tre, trúc. Ngoài ra, chúng cũng ưa thích món rễ, thân của cây chít. Không có những thứ ấy, thì chúng ăn rễ một số loại cây nhỏ, ăn bắp ngô, củ sắn, thậm chí giun dế, côn trùng. Dựa vào thói quen ăn uống, mà có thể tìm thấy nơi ở của dúi.

Truy tìm các ngóc ngách khi đã biết nơi dúi trú ngụ.

Cũng chính vì đặc tính đánh dấu lãnh thổ và cố thủ ở một vị trí, nên thợ săn dúi đã phát hiện ở khu vực nào có dúi, thì sẽ săn được chúng, chỉ có điều sớm hay muộn mà thôi.

Sau khi hạ trại, thì anh Chín, anh Nàm, anh Đông cùng chia nhau 3 hướng, để đi tìm nơi ẩn nấp của con dúi trên đỉnh núi Hươu Gẫy Sừng. Khu rừng trúc này khá sạch sẽ, trúc mọc thưa, đi lại dễ dàng. Loại trúc này thân to bằng chuôi dao, mọc cao, lá ken đặc, khiến ánh nắng không xuyên xuống được mặt đất. Loài dúi thích ở những nơi râm mát, không có ánh nắng. Đặc biệt, chúng cũng không chịu được nước mưa. Hễ nước mưa thấm vào lông, là chúng chết. Do đó, chúng thường đào hang sâu và trú ngụ ở những cánh rừng rậm rạp, khiến nắng mưa chẳng đến đầu.

Những cái hang đùn ra nhiều đất đều không có dúi, bởi chúng tạo ra để đánh lạc hướng kẻ thù.

“Chỉ cần liếc qua nửa giây là biết có đũn ở hang đó hay không. Nếu có đống đất đùn ra, thì đũn không ở. Nếu hang ẩm ướt, tất nhiên không có đũn vì chúng thích khô ráo sạch sẽ. Thấy hang mới, sạch, khô, nhưng sờ tay vào thấy lạnh lẽo thì cũng không có mặt chúng ở đó…” – vừa tìm kiếm, vừa chỉ tay vào nham nhở những cái hang, anh Nàm vừa truyền cho tôi ít kinh nghiệm.

Khắp quả núi Hươu Sừng Gẫy, thi thoảng lại có vết đào. Có vết nông, có vết sâu. Có vết rất cũ, đất đã bồi gần kín, lại có vết đã mốc meo, có vết rất mới. Đó là các vết đào của thợ săn dúi suốt nhiều năm qua. Như đã nói ở trên, loài dúi đánh dấu lãnh thổ, nên thường chỉ bắt được một con, hoặc một cặp đực cái ở khu đó. Tuy nhiên, khi đã bắt được rồi, lãnh thổ bỏ hoang, thì dúi ở nơi khác lại tìm đến và thợ săn dúi lại tiến hành truy bắt.

Săn được dúi là công việc cực kỳ khó khăn, vất vả.

Khi mọi người vẫn lần đi lục lại tìm kiếm, thì Đông hú lên như vượn, khiến mọi người kéo xuống phía dưới, nơi rừng trúc giáp với rừng lim xanh bạt ngàn, nơi những cây nấm lim đang mọc mầm như ngón tay trồi lên mặt đất.

Cả anh Nàm và anh Chín đều thốt lên “thấy rồi”. Tôi thì ngơ ngác vì chẳng thấy gì cả. Nhìn cả khu vực chẳng thấy có cái hang ổ, cái lỗ nào. Chỉ thấy rừng trúc lao xao và lớp lá trúc khô giòn xào xạc phủ mặt đất.