Những người Chinchorro ở sa mạc Atacama của Chile mới là những người đầu tiên thực hiện ướp xác người chết. Họ bắt đầu ướp xác người chết cách đây 7.000 năm.

Được tìm thấy trên vùng sa mạc Atacama của Chile, những xác ướp lâu đời nhất thế giới của người Chinchorro cổ đại. (Ảnh: Internet)

Người Chinchorro sinh sống ở khu vực ven biển Thái Bình Dương thuộc miền bắc Chile và miền nam Peru ngày nay khoảng 9.000 năm trước cho đến khoảng 3.500 năm trước khi họ biến mất. Người Chinchorro là những ngư dân lão luyện ở các miền biển. Họ đã phát triển các thiết bị đánh bắt phong phú và tinh vi như móc câu làm bằng vỏ sò và xương rồng. Chinchorro cũng nổi tiếng với các hoạt động ướp xác và ủ rượu của họ.

Mặc dù nằm gần biển nhưng sa mạc Atacama lại là một trong những nơi khô hạn nhất trên trái đất. Môi trường khô cằn này lại thuận lợi trong việc bảo quản các xác chết. Người Chinchorro chắc hẳn đã nhận thấy rằng xác người chết của họ dường như không bị phân hủy, và do đó họ bắt đầu thực hành ướp xác.

Người Chinchorro sẽ rạch một đường nhỏ trên cơ thể và loại bỏ các cơ quan nội tạng trước khi lấp chúng bằng que, sậy và đất sét để tạo ra khối lượng xác chết. Các nghệ nhân sau đó sẽ khâu chúng lại với nhau bằng cách sử dụng da người hoặc sư tử biển. Thông thường trẻ em và trẻ sơ sinh được điều trị ướp xác phức tạp nhất. Đầu sẽ có một mái tóc đen dày và khuôn mặt sẽ được đắp bằng đất sét và đeo mặt nạ có lỗ hở cho mắt và miệng. Cuối cùng, cơ thể được sơn màu đỏ hoặc đen đặc biệt bằng cách sử dụng các chất màu từ khoáng chất, đất son, mangan và oxit sắt. Những người chết sau đó được đặt trên những tấm vải làm từ lau sậy và chôn trong đất sa mạc, nơi họ đã được lưu giữ qua hàng nghìn năm do khí hậu khô hạn.

Khuôn mặt xác người được đắp bằng đất sét và đeo mặt nạ có lỗ hở cho mắt và miệng, điểm đặc trưng của cách ướp xác của người Chinchorro. (Ảnh: Internet)

Môi trường khô hạn của Atacama đã giúp bảo tồn các xác ướp, nhưng thời gian gần đây với khí hậu thay đổi, các xác ướp đang bị đe dọa. Độ ẩm tăng cao ở sa mạc Atacama đã khiến các xác ướp hư hỏng nhanh chóng. Một số thậm chí có nấm mốc phát triển.

Biến đổi khí hậu khiến việc bảo quản xác ướp gặp nhiều khó khăn. (Ảnh: Internet)

Một bảo tàng mới đang được xây dựng sẽ có môi trường được kiểm soát để bảo quản các xác ướp. Hiện các xác ướp đang được lưu trữ mà không có điều kiện kiểm soát độ ẩm hoặc điều kiện không khí. Bảo tàng mới trị giá 20 tỷ peso Chile (khoảng 24,7 triệu đô la Mỹ; tương đương 556 tỷ đồng Việt Nam) đang được xây dựng dự kiến sẽ mở cửa vào năm 2024. Nó có diện tích 5.000 mét vuông và lưu trữ các xác ướp ở mức độ ẩm tối ưu từ 40 đến 60 phần trăm.