Sóng vuông hay còn gọi là sóng vượt biển là một hiện tượng tương đối hiếm gặp. Chúng hình thành do sự kết hợp của dòng thủy triều, mô hình gió và địa hình đáy đại dương. Những điều kiện này cần phải căn chỉnh chính xác để sóng vuông xảy ra.
Sóng vuông (cross sea) xảy ra khi 2 hệ sóng biển di chuyển hướng về nhau theo góc xiên. Đôi khi, các đợt sóng xiên với nhau thành 1 góc 90 độ, tạo ra những ô vuông lạ mắt. Là hiện tượng hiếm gặp trong tự nhiên và nhìn có vẻ đẹp đẽ nhưng kỳ thực sóng vuông lại được xem là thảm hoạ nguy hiểm.
Sóng vuông hình thành khi 2 lực đối lập, cả trên và dưới mặt nước, tương tác với nhau. Các lực đối lập này có thể là các đợt sóng đại dương và gió biển hoặc hai đợt sóng đại dương xung đột nhau. Thay vì chuyển động song song với bờ, các lực này va chạm nhau theo những góc xiên. Điều này dẫn đến việc tạo ra hai tập hợp sóng có dạng lưới vuông đặc biệt. Những sóng này khác biệt đáng kể so với những đường cong duyên dáng điển hình của sóng thông thường.
Những đợt sóng này thường xảy ra gần bờ biển, đây cũng là khu vực có nguy cơ xảy ra tình trạng này cao nhất. Việc sóng hình xuông xuất hiện thường không có dấu hiệu cảnh báo và có thể xuất hiện chỉ trong vài giây. Sự ngẫu nhiên của gió và sóng biển khiến con người gần như không thể dự đoán được sự xuất hiện của loại sóng đặc biệt này.
Trong khi các con sóng thường chạy song song với bờ thì sóng vuông lại là các sóng chéo giao nhau. Những con sóng này có thể cao hơn 10 feet (3 mét) trên bề mặt và tạo ra dòng chảy xa bờ mạnh mẽ và nguy hiểm. Dòng nước rút có thể kéo người bơi ra xa hơn và không thể nhìn thấy họ từ bề mặt. Kích thước của sóng vuông có thể lớn đến mức khiến cả những chiếc thuyền lớn cũng gặp nguy hiểm và gây ra nhiều vụ tai nạn tàu thủy trong nhiều năm qua.
Một trong những mối lo ngại lớn nhất liên quan đến sóng vuông là khả năng chúng hình thành đột ngột và không có dấu hiệu cảnh báo. Do sóng biển và gió không thể đoán trước được nên cần phải cảnh giác để phát hiện sóng vuông. Mặc dù sự hình thành sóng này được coi là hiếm gặp nhưng một số bờ biển nhất định trên thế giới sẽ có sóng vuông xuất hiện với tần suất đều đặn đáng ngạc nhiên - Khách du lịch thường đổ xô đến bờ biển phía tây nước Pháp vì địa chất của đảo Rhé dường như rất thuận lợi cho việc tạo ra các sóng vuông.
Theo các chuyên gia giải thích, nếu như trong một khu vực tồn tại 2 luồng gió từ 2 hướng sẽ tạo ra sóng biển giao nhau. Vấn đề nằm ở chỗ hiện tượng này có thể đi kèm với những đợt thủy triều cực mạnh, cuốn trôi người một cách dễ dàng nên luôn được xem là hiện tượng nguy hiểm. Hơn nữa do được hình thành từ 2 hướng gió khác nhau, dòng biển trong khu vực này sẽ trở nên rất khó đoán, dễ có những con sóng bạc đầu cao đến 3m ập đến, đủ sức khiến một con tàu lớn phải nghiêng ngả và tàu bé thì bị nhấn chìm.
Nếu sóng vuông hình thành, cách hành động tốt nhất là tránh hoàn toàn xuống nước. Tuy nhiên, nếu một người đã ở dưới nước hoặc trên thuyền khi sóng vuông xuất hiện, một số biện pháp nhất định có thể giúp tối đa hóa sự an toàn của bạn.
Đầu tiên là giữ bình tĩnh, vì hoảng loạn có thể dẫn đến những quyết định hấp tấp và tốn nhiều năng lượng hơn. Người bơi nên cố gắng vào bờ càng sớm càng tốt hoặc cố gắng nổi lên cho đến khi có sự trợ giúp chuyên nghiệp. Người trên thuyền nên mặc áo phao và cố định hàng hóa để tránh bị lật thuyền. Mọi người nên thông báo cho chính quyền, chẳng hạn như lực lượng bảo vệ bờ biển, nếu phát hiện người hoặc thuyền ở vùng biển xuất hiện sóng vuông.
Nếu bạn tình cờ phát hiện ra những con sóng này, hãy thư giãn trên bờ biển trong khi tắm nắng. Rốt cuộc, sóng chỉ có thể ảnh hưởng đến bạn nếu bạn ở dưới nước!
Du khách và các loại tàu thuyền không nên ra biển khi thấy xuất hiện sóng vuông, bởi dòng chảy ở khu vực diễn ra hiện tượng này sẽ trở nên rất khó đoán, có thể xuất hiện những con sóng bạc đầu cao đến 3m đủ để khiến tàu lớn nghiêng ngả và tàu bé thì bị nhấn chìm. Vì theo lý thuyết những con thuyền được chế tạo để đối đầu với những đợt sóng đập vào thẳng mặt, chứ không thể giữ được nổi trên mặt biển nếu bị sóng đánh vào từ nhiều góc độ như vậy.
