Theo UNICEF, năm 2019, tiêu chảy cướp đi sinh mạng của 480.000 trẻ nhỏ trên toàn cầu, chiếm 9% tổng số trẻ dưới 5 tuổi tử vong. Những đứa trẻ này hoàn toàn có thể được cứu bằng biện pháp đơn giản mà hiệu quả như uống muối, kẽm bù nước.

Thưa bác sĩ, bé nhà tôi 5 tuổi bị tiêu chảy. Tôi nên chăm sóc con ở nhà như thế nào? Cho ăn gì và nên tránh thực phẩm nào? Dấu hiệu nào cần phải đưa con đến cơ sở y tế? Xin cảm ơn bác sĩ.

Độc giả Phúc An (32 tuổi)

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Huyền - Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bãi Cháy (Quảng Ninh) - tư vấn:

Nguyên nhân gây tiêu chảy cấp ở trẻ có thể do virus, vi khuẩn hoặc kí sinh trùng. Trong đó, rotavirus là nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy cấp mất nước, rối loạn điện giải có thể gây tử vong ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Đây là virus có khả năng tồn tại bền vững trong môi trường, có thể sống hàng giờ ở trên bàn tay và trên các bề mặt rắn. Đặc biệt, rotavirus có thể sống ổn định và gây ra bệnh khi sống trong phân một tuần.

Tiêu chảy cấp thường có những biểu hiện điển hình như sốt, nôn ói, đi ngoài phân nước, số lượng phân mỗi lần nhiều và dễ mất nước, có thể dẫn đến trụy mạch rồi tử vong.

Bệnh xảy ra nhiều nhất ở trẻ em dưới 5 tuổi, thường phân bố ở các nước có khí hậu ôn đới và bệnh xảy ra theo mùa, nhất là vào mùa đông. Ở những nước nhiệt đới, bệnh xảy ra quanh năm.

Tiêu chảy cấp thường lây truyền qua đường phân - miệng thông qua thức ăn hoặc nước uống bị ô nhiễm hoặc tiếp xúc trực tiêp với phân đã nhiễm khuẩn gây bệnh.

Một số tập quán tạo điều kiện thuận lợi cho sự lan truyền tác nhân gây bệnh như trẻ bú bình không hợp vệ sinh, không rửa tay sau khi đi ngoài, trước khi chế biến thức ăn cho trẻ, thực phẩm bị nhiễm mầm bệnh, xử lý phân không hợp vệ sinh.

Trẻ bị tiêu chảy, nếu để lâu, kéo dài sẽ gây ra hiện tượng mất nước và điện giải, nặng có thể gây trụy mạch do giảm thể tích, có thể tử vong. Vì vậy, ngay khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu của tiêu chảy và mất nước như môi khô, khóc không có nước mắt, tiểu ít, quấy khóc, không uống được nước, cha mẹ phải đưa trẻ đi khám ngay tại các cơ sở y tế gần nhất để thăm khám.

Với những bé bị tiêu chảy mất nước ở mức độ nhẹ, gia đình có thể chăm sóc con tại nhà bằng cách:

Để đề phòng mất nước cho trẻ cha mẹ có thể bổ sung nước cho trẻ như Oresol, nước cháo muối, nước cơm có muối, súp hoa quả hoặc súp gà, súp thịt, nước sạch, nước dừa, nước hoa quả tươi không đường cũng là những thức uống phù hợp.

Cha mẹ vẫn tiếp tục cho trẻ ăn đề phòng suy dinh dưỡng. Tuy nhiên, cần tránh các loại rau sợi thô, củ quả, hạt ngũ cốc nhiều chất xơ vì khó tiêu hóa. Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn, cần cho trẻ bú nhiều hơn và lâu hơn sau mỗi lần bú. Nếu trẻ không bú mẹ hoàn toàn, cho trẻ uống một hoặc nhiều loại dung dịch như đã đề cập ở trên.

Cha mẹ tuyệt đối tránh cho trẻ sử dụng các loại nước uống ngọt có đường, nước trà đường, nước trái cây sản xuất công nghiệp vì các dung dịch này có thể làm tình trạng tiêu chảy trầm trọng thêm.

Trong trường hợp bù nước cho trẻ bằng dung dịch Oresol, cha mẹ cần chú ý pha dung dịch theo sự hướng dẫn của bác sĩ, cho bé uống từng ngụm nhỏ bằng chén hoặc thìa. Ngoài ra, tiếp tục cho trẻ bú bất cứ khi nào trẻ muốn. Cha mẹ có thể cho trẻ uống bổ sung kẽm sớm ngay khi bắt đầu bị tiêu chảy.

Phụ huynh cần đưa trẻ đi khám ngay khi con có một trong những biểu hiện gồm đi ngoài nhiều lần phân lỏng (đi liên tục); nôn tái diễn; trẻ biểu hiện rất khát nước; trẻ ăn uống kém hoặc bỏ bú; trẻ không tiến triển sau 2 ngày điều trị tại nhà.

Người chăm sóc cũng cần đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý cho trẻ, cho trẻ uống đủ nước, đảm bảo “ăn chín, uống sôi”, nhất là nguồn thức ăn phải tươi, sạch, dụng cụ cho trẻ ăn uống phải sạch, bảo quản đồ ăn đúng cách.

Ngoài việc thực hiện vệ sinh an toàn thực phẩm, giữ môi trường sống lành mạnh, chúng ta cũng cần chú ý theo sát trẻ; khi thấy trẻ có dấu hiệu bất thường cần đưa trẻ đi khám tại các cơ sở y tế để được phát hiện và xử trí kịp thời.