“Cọp ba móng” ở chiến khu D khi bị bắn hạ năm 1950. Ảnh tư liệu của Bảo tàng Đồng Nai

Tướng Bùi Cát Vũ (1924-2002), người mệnh danh là “Võ tòng chiến khu D” vì đã chỉ huy thành công trong chiến công tìm và diệt “cọp ba móng” hung dữ. Ảnh tư liệu của Bảo tàng Đồng Nai

Ông Năm Nổi (người Châu Ro), một trong những nhân chứng hiếm hoi biết rành về “cọp ba móng”. Ảnh : Đào Sỹ Quang

Nhiều giai thoại ly kỳ về cọp xứ Đồng Nai xưa

Không chỉ lập miếu mạo để thờ cọp mà người di dân thời xưa muốn tồn tại, sống yên ổn thì phải đương đầu trực tiếp loài thú dữ này.

Ở xã Phú Hội (huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai) còn lưu truyền chuyện ông Sắc giỏi võ đã đánh nhau với cọp lúc nó chặn đường bắt trâu khi ông đi lên rẫy. Trong một lần đánh nhau, ông bị cọp vồ trúng vào bả vai gây nhiễm độc dẫn đến tử vong.

Còn tại cánh đồng ông Hứa (ấp Tân Cang, xã Phước Tân, huyện Long Thành, Đồng Nai) có sự tích về cô gái đánh thắng cọp.

Biết cọp hay quấy nhiễu nơi canh tác của gia đình, cô gái đợi trên hòn đá chờ cọp đến. Hai bên quần thảo suốt một ngày rồi bằng những thế võ hiểm, cô gái đã giết chết cọp giúp nông dân hết bị cọp về phá.

Người dân xã Hóa An (Biên Hòa) thường kể cho con cháu nhe về chuyện hai sư thầy giỏi võ đã hợp lực cùng đi giết cọp to bằng con trâu mộng. Cuộc đối đầu giữa người và cọp diễn ra quyết liệt. Con cọp không hề nao núng nhảy ra nghênh chiến. Lúc bên tả, lúc bên hữu cọp nhe nanh, đưa vuốt quần thảo với lao nhọn lưới vây.

Trận đánh nhau kéo dài ba ngày đêm liên tục. Cuối cùng tiêu diệt được cọp dữ nhưng hai thầy cũng kiệt sức mà chết, để lại niềm cảm phục vô hạn, nên dân chúng lập ngôi miếu nhỏ thờ, sau này thành ngôi chùa tên Hóc Ông Che.

Ngoài thờ cọp, đánh cọp và còn cả chuyện cảm hóa cọp dữ thành lành. Ở khu vực đá Ba Chồng (huyện Định Quán, Đồng Nai) có cặp cọp trắng rất dữ tợn. Thế nhưng, khi nghe tiếng chuông chùa và lời niệm kinh Phật của nhà sư tại chùa Thiện Chơn, chúng trở nên hiền lành. Sau này do chiến tranh bom đạn, cặp hổ này bỏ đi nơi khác. Ngày nay dấu tích còn sót lại mà người dân gọi là hang Bạch Hổ.

Câu chuyện bà mụ đỡ đẻ cho cọp được truyền miệng ở Bến Gỗ (Biên Hòa) ly kỳ hơn qua một miếu thờ với tên gọi miếu bà Mụ Cọp. Tương truyền, một chúa sơn lâm biết tay nghề đỡ đẻ nên đến rước bà Huỳnh Thị Kiêu về đỡ cho vợ của mình khó sinh trong một đêm mưa gió bão bùng. Xong việc, hàng tuần trước nhà bà Kiêu đều có heo rừng, hươu nai do cọp đem biếu để tỏ lòng biết ơn. Khi nghe tin bà Kiêu chết, đàn cọp còn đến tế mộ và rống lên hồi đưa tiễn.

Tại ngôi miếu nhỏ ven đường ấp Bình Ý, xã Tân Bình, huyện Vĩnh Cửu (Đồng Nai) nhân dân dựng bức tượng hổ thờ để tránh “ông ba mươi” về quấy phá. Ảnh : Trí Bùi

Vùng núi Bửu Long (Biên Hòa) xưa hoang vu rừng rậm. Một nhà sư đến đây lập chùa, dân làng sinh sống an lành. Một hôm, có con cọp trắng xuất hiện. Ban đầu dân làng lo sợ nhưng cọp chẳng hại ai mà còn giúp cõng người lên núi thăm chùa.

Từ khi có cọp trắng, không có thú dữ nào dám về phá phách dân làng. Người dân quý mến cọp trắng và cử cọp làm hương cả trong làng bằng tờ giấy giao ước để sẵn trong hang. Về sau, cọp đi nơi khác nhưng tục cúng nhận chức “hương cả” đến nay vẫn còn.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa gian dân Lý Việt Dũng, giai thoại về cọp mang sắc thái khác nhau với nhiều chi tiết hoang đường và thần bí nhưng với tất cả chuyện kể này đều toát lên ý nghĩa của việc lấy tài năng và sức mạnh nội lực bản thân mà cảm hóa loài ác thú của lớp người thuở đi khai hoang, mở cõi...