Ho gà là bệnh nhiễm trùng hệ hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis (hoặc B. pertussis) gây ra. Căn bệnh này chủ yếu ảnh hưởng trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi chưa được tiêm vaccine, và trẻ từ 11 đến 18 tuổi khi khả năng miễn dịch bắt đầu suy giảm.

Ho gà gây ra những cơn ho dữ dội, đôi khi có thể kết thúc bằng tiếng "khục khục" khi trẻ hít vào.

Triệu chứng

Theo Kid's Health, thời kỳ ủ bệnh (thời gian từ khi nhiễm bệnh đến khi bắt đầu có triệu chứng) đối với bệnh ho gà thường là từ 7 đến 10 ngày, nhưng có thể dài tới 21 ngày. Các triệu chứng đầu tiên của bệnh ho gà tương tự cảm lạnh thông thường, bao gồm: Sổ mũi, hắt hơi, ho nhẹ, sốt nhẹ.

Sau khoảng 1-2 tuần, cơn ho khan, khó chịu diễn biến thành những cơn ho mạn tính, nặng nề có thể kéo dài đến 3 tháng. Ho gà có thể khiến trẻ bị ho hơn một phút đến mức đỏ hoặc tím tái mặt.

Khi hết cơn, trẻ có thể phát ra tiếng "khục khục" đặc trưng khi hít vào hoặc bị nôn. Trẻ sơ sinh ho có thể như đang thở hổn hển với khuôn mặt ửng đỏ và thực sự có thể ngưng thở (gọi là ngưng thở) trong vài giây trong những đợt ho rất nặng. Giai đoạn cuối bao gồm một vài tuần phục hồi với các triệu chứng dần dần hết. Ở một số trẻ, thời gian hồi phục có thể kéo dài hàng tháng.

Người lớn và thanh thiếu niên có thể có các triệu chứng nhẹ hơn hoặc khác nhau, chẳng hạn ho kéo dài (chứ không phải ho từng cơn) hoặc ho không thành tiếng.

Triệu chứng ban đầu của ho gà tương tự cảm lạnh thông thường. Ảnh: Healthline.

Khả năng lây nhiễm

Ho gà rất dễ lây lan. Vi khuẩn lây lan từ người này sang người khác qua những giọt chất lỏng nhỏ từ mũi hoặc miệng của người bị bệnh. Những thứ này có thể bay vào không khí khi người đó hắt hơi, ho hoặc cười. Những người khác sau đó có thể bị nhiễm bệnh khi hít phải những giọt bắn này hoặc chạm tay vào đồ vật chứa các giọt bắn, sau đó chạm vào miệng hoặc mũi của họ.

Những người bị nhiễm bệnh dễ lây lan nhất trong giai đoạn đầu của bệnh cho đến khoảng 2 tuần sau khi bắt đầu ho. Thuốc kháng sinh rút ngắn thời gian lây bệnh xuống còn 5 ngày sau khi bắt đầu điều trị bằng loại thuốc này.

Cách điều trị

Cha mẹ nên gọi cho bác sĩ nếu nghi ngờ trẻ bị ho gà. Trẻ sẽ được lấy mẫu chất nhầy ở mũi và cổ họng, xét nghiệm máu và chụp X-quang phổi. Bệnh ho gà được điều trị bằng thuốc kháng sinh.

Nhiều chuyên gia tin rằng thuốc kháng sinh có hiệu quả nhất trong việc rút ngắn thời gian nhiễm trùng khi được sử dụng trong giai đoạn đầu của bệnh, trước khi bắt đầu xuất hiện các cơn ho. Nhưng ngay cả khi dùng kháng sinh thời điểm muộn hơn, chúng cũng có tác dụng ngăn chặn sự lây lan của bệnh ho gà sang người khác.

Một số trẻ bị ho gà cần được điều trị tại bệnh viện. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hơn có nhiều khả năng phải nhập viện hơn vì có nguy cơ cao mắc các vấn đề như viêm phổi. Bệnh ho gà có thể đe dọa tính mạng đối với trẻ sơ sinh dưới 6 tháng. Vì vậy, chúng hầu như luôn cần được điều trị tại bệnh viện.

Nếu trẻ được điều trị ho gà tại nhà, cha mẹ cần tuân thủ lịch cho uống thuốc kháng sinh đúng theo chỉ định của bác sĩ. Trong thời gian hồi phục, hãy để con nghỉ ngơi trên giường, sử dụng máy xông hơi sương mát để giúp làm dịu phổi và đường thở bị kích thích. Đảm bảo nhà cửa không có các chất kích thích gây ra các cơn ho, như thuốc xịt; khói thuốc lá; khói từ nấu nướng, lò sưởi và bếp củi.

Trẻ mắc ho gà có thể bị nôn trớ, không ăn uống được nhiều do ho. Vì vậy, cha mẹ nên cho trẻ ăn các bữa ăn nhỏ, thường xuyên hơn và khuyến khích con uống nhiều chất lỏng.

Gọi cho bác sĩ nếu bạn nghĩ rằng trẻ bị ho gà hoặc đã tiếp xúc với người bị ho gà, ngay cả khi con đã được chủng ngừa ho gà theo lịch. Điều này đặc biệt quan trọng nếu trẻ có những cơn ho kéo dài và:

- Cơn ho làm cho da hoặc môi bé chuyển sang màu đỏ, tím hoặc xanh.

- Con bị nôn sau khi ho.

- Có tiếng rít sau cơn ho.

- Con bị khó thở hoặc có vẻ như có những khoảng thời gian ngắn không thở được (ngưng thở).

- Con có vẻ rất chậm chạp.

Nếu trẻ đã được chẩn đoán mắc bệnh ho gà và đang được điều trị tại nhà, cha mẹ cần đưa con đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu trẻ khó thở hoặc có dấu hiệu mất nước.

Phòng ngừa

Trẻ có thể được ngăn ngừa ho gà bằng vaccine ho gà, là một phần của tiêm chủng DTaP (bạch hầu, uốn ván, ho gà). Chủng ngừa DTaP thường được tiêm 5 liều trước sinh nhật thứ 6 của trẻ. Để được bảo vệ bổ sung trong trường hợp khả năng miễn dịch suy giảm, các chuyên gia khuyên trẻ em 11-18 tuổi nên tiêm nhắc lại vaccine kết hợp mới (được gọi là Tdap), lý tưởng nhất là thời điểm 11-12 tuổi.

Tiêm vaccine là cách phòng ngừa bệnh ho gà hiệu quả cho trẻ nhỏ. Ảnh: Scmp.

Vaccine Tdap tương tự DTaP nhưng với nồng độ giải độc tố bạch hầu và uốn ván thấp hơn. Người lớn chưa từng tiêm chủng khi còn nhỏ cũng nên tiêm vaccine này. Tdap được khuyến cáo cho tất cả phụ nữ mang thai trong giai đoạn nửa sau của mỗi thai kỳ, bất kể họ đã chủng ngừa trước đó hay chưa.

Tiêm vaccine đặc biệt quan trọng đối với những người tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh, vì trẻ sơ sinh có thể phát triển các biến chứng nặng và dễ bị đe dọa tính mạng do bệnh ho gà. Khả năng miễn dịch của người lớn đối với bệnh ho gà giảm dần theo thời gian, do đó, việc tiêm phòng và bảo vệ bản thân chống lại bệnh lây nhiễm cũng giúp bảo vệ trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ không bị mắc bệnh này.

Những người sống chung hoặc tiếp xúc gần với người bị ho gà nên dùng thuốc kháng sinh để ngăn chặn sự lây lan của bệnh, ngay cả khi họ đã được tiêm vaccine phòng bệnh. Trẻ nhỏ chưa nhận đủ 5 liều vaccine có thể cần tiêm nhắc lại nếu tiếp xúc với một thành viên trong gia đình bị nhiễm bệnh.