Thời gian gần đây, tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước đã xuất hiện chùm dịch bệnh viêm phổi mới, dịch lây lan nhanh chóng, thủ phạm là loại virus đột biến chủng mới gọi là biến chủng Delta. Cũng chính biến chủng này đã khiến nỗ lực chống dịch trên toàn thế giới bị lung lay, có nguy cơ cao sụp đổ.

Theo nghiên cứu, chỉ mất 14 giây, biến chủng Delta đã lây từ người sang người. Tại sao chủng Delta lại có thể liên tục xuyên thủng tuyến phòng thủ kiên cố mà chúng ta đã xây dựng ? Nó nguy hiểm thế nào mà lại có khả năng đáng sợ như vậy?

Biến chủng Delta là gì?

Bề mặt của virus corona được bao phủ bởi một lớp glycoprotein-gai nhọn glycoprotein (protein S), những glycoprotein này giống như những chiếc vương miện. Glycoprotein tăng đột biến trên bề mặt của virus corona có thể giúp chúng thoát khỏi hệ thống giám sát miễn dịch của cơ thể và nó cũng là cấu trúc chủ chốt giúp virus xâm nhập cơ thể người.

Có một cấu trúc vòng nổi bật ở đầu của glycoprotein tăng đột biến trên virus corona, được gọi là vùng liên kết thụ thể (RBD), có thể liên kết với protein thụ thể ACE2 trên tế bào người để xâm nhập cơ thể người.

Sơ đồ cấu trúc của protein glycospike của virus corona. Phần trần trên cùng của tiểu đơn vị S1 của nó được gọi là miền liên kết thụ thể, là cấu trúc quan trọng liên kết và xâm nhập vào tế bào người.

Protein coronavirus S mới tồn tại ở dạng trimer, có khoảng 1300 axit amin trong mỗi đơn phân, trong đó hơn 300 axit amin tạo thành vùng liên kết thụ thể.

Coronavirus là một loại virus RNA, trong mỗi quá trình nhân lên của coronavirus mới, các gen có thể có đột biến, những đột biến này sẽ gây ra những thay đổi trong trình tự các axit amin và cuối cùng gây ra một mức độ thay đổi nhất định trong cấu trúc của glycoprotein đột biến.

Vào ngày 5/10/ 2020, các nhà khoa học lần đầu tiên phát hiện ra một chủng virus corona mới đột biến ở Ấn Độ, chủng này có nhiều đột biến trong tiểu đơn vị S1 của protein đột biến, trong đó có 3 đột biến ở miền liên kết thụ thể đột biến.

Vào ngày 31/5/2021, Tổ chức Y tế Thế giới đặt tên cho nó là "chủng Delta" (Để tránh sự kỳ thị địa lý do đặt tên theo địa lý, WHO đã đặt tên một số chủng biến thể chính của virus corona bằng các chữ cái Hy Lạp, chẳng hạn như chủng Alpha). Tên khoa học của biến chủng Delta là Lineage B.1.617.2.

Tại sao chủng Delta dễ lây lan hơn?

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, khả năng lây nhiễm của biến chủng Delta đã được cải thiện rất nhiều so với loại virus corona ban đầu. Tiến sĩ Maria Vankhoff, trưởng nhóm dịch tễ học của WHO và lãnh đạo kỹ thuật của bệnh COVID-19 đã gọi biến chủng Delta là "loại virus mới lây lan và nguy hiểm nhất cho đến nay".

Mô phỏng máy tính về cấu trúc của virus corona.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ cũng tuyên bố rằng khả năng lây truyền của nó tương đương với bệnh thủy đậu. Giá trị R0 của chủng Delta là 5 - 9, trong khi giá trị R0 của chủng virus corona ban đầu chỉ từ 2 - 3,2.

(*) R0: Số truyền nhiễm cơ bản - một khái niệm dùng trong dịch tễ học để chỉ khả năng lây lan của các bệnh truyền nhiễm. R0 (reproduction number), là một chỉ số rất hữu ích cho phòng chống dich nhưng khó giải thích cho công chúng. R0 là trung bình (mean) của số người sẽ bị nhiễm từ một người đã bị nhiễm, trong một cộng đồng chưa bao giờ tiếp xúc với tác nhân đó.

Chìa khóa gia tăng đáng kể khả năng lây nhiễm của chủng Delta chính xác là ba đột biến trong vùng liên kết thụ thể của đột biến glycoprotein. Ba đột biến này cải thiện đáng kể khả năng của vùng liên kết thụ thể liên kết với ACE2 và cũng giúp virus tăng hả năng trốn tránh sự giám sát của hệ thống miễn dịch con người.

Ngoài ra, thường chỉ có một arginine giữa các tiểu đơn vị S1 và S2 của các glycoprotein tăng đột biến của virus corona khác, trong khi có 5 liên kết giữa các tiểu đơn vị S1 và S2 của glycoprotein tăng đột biến của các chủng virus corona mới. Các axit amin quan trọng nhất là: proline-arginine- arginine-alanine-arginine, được gọi là vị trí phân cắt Flynn, nó cũng là bộ phận chủ chốt của virus để xâm nhập vào các tế bào phổi của con người.

Nếu chất furin trong tế bào người có thể xác định chính xác và cắt đứt vị trí này, nó sẽ giúp virus xâm nhập tế bào nhanh chóng. Chủng Delta có proline được thay thế bằng arginine bị đột biến, điều này làm tăng thêm xác suất được furin của người nhận ra và phân cắt, đồng thời tăng cường khả năng lây nhiễm của virus, thực sự rất thông minh và cũng vô cùng đáng sợ.

Luôn nhớ kỹ nguyên tắc phòng chống dịch để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Hiệu quả vắc xin COVID-19 với chủng Delta thế nào?

Câu trả lời tất nhiên là có, chúng ta phải tiếp tục đẩy mạnh công tác tiêm chủng phổ cập. Sau khi tiêm phòng trên diện rộng có thể làm giảm đáng kể tốc độ lây truyền của virus corona, giảm tỷ lệ bệnh nặng và tỷ lệ tử vong. Kể cả dịch bùng phát vẫn có thể kéo dài thêm thời gian để cắt đứt chuỗi truyền bệnh càng sớm càng tốt, đồng thời sẽ giảm gánh nặng cho bệnh viện trong việc chăm sóc cấp cứu.

Virus Delta có sức lây lan mạnh hơn nhưng không phải là bất khả chiến bại, chỉ cần chúng ta chú ý bảo vệ cá nhân và không bất cẩn là có thể phòng tránh và kiểm soát được. Về bảo vệ cá nhân, chúng ta vẫn phải ghi nhớ câu thần chú "đeo khẩu trang khi ra ngoài, rửa tay thường xuyên, không tụ tập, tụ tập và tiêm phòng đầy đủ". Là công dân, chúng ta phải thực hiện các nghĩa vụ liên quan, tích cực hợp tác với công tác phòng chống dịch và không che giấu, nói dối.