Trả lời kiến nghị của Cử tri thành phố Hà Nội đề nghị làm rõ nguyên, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan và xử lý nghiêm đối với các dự án kéo dài thời gian, đội vốn như dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông và sớm đưa tuyến đường sắt này vào sử dụng, theo Bộ Giao thông Vận tải, quá trình triển khai thực hiện dự án đường sắt đô thị tuyến Cát Linh-Hà Đông chậm, tăng tổng mức đầu tư do nhiều nguyên nhân.

Dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông liên tục bị chậm tiến độ và chưa rõ ngày đưa vào khai thác thương mại. Ảnh: Việt Hùng/Vietnam+

Về chủ quan, lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải cho rằng, dự án có thiết kế cơ sở ban đầu còn sơ sài, chưa lường hết được quy mô, tính chất, công năng, nên phải điều chỉnh tại bước thiết kế kỹ thuật. Dự án chờ nhà tài trợ phê duyệt hợp đồng, cấp hiệu lực cho Hiệp định vay vốn bổ sung kéo dài. Trong khi đó, Ngân hàng xuất nhập khẩu Trung Quốc (China Eximbank) là cơ quan quản lý, cung cấp nguồn vốn vay không thiết lập đại diện thường trú tại Việt Nam, ảnh hưởng đến hiệu quả điều hành cấp vốn thực hiện Dự án.

Mặt khác, Tập đoàn Cục 6 Đường sắt Trung Quốc (Tổng thầu EPC) chưa có kinh nghiệm trong triển khai thực hiện dự án tổng thể theo hình thức hợp đồng EPC, đồng thời chưa thực hiện theo đúng cam kết về tiến độ, thiếu kinh nghiệm trong việc thiết kế; cách thức triển khai thực hiện dự án ở mỗi nước có sự khác biệt, đặc biệt là cách thức lập hồ sơ thiết kế, hồ sơ nghiệm thu thanh toán, trong khi đây là lần đầu tiên Tổng thầu Trung Quốc thực hiện dự án tại Việt Nam dẫn đến công tác quản lý điều hành của Tổng thầu còn nhiều lúng túng và bất cập. 

Bên cạnh đó, phía Bộ Giao thông Vận tải thừa nhận công tác giải ngân của Hiệp định vay bổ sung gặp nhiều vướng mắc do các bên chưa thống nhất được ý kiến pháp lý (Hiệp định vay bổ sung được ký từ 11/5/2017 nhưng đến 28/12/2017 các bên mới thống nhất được ý kiến pháp lý và đến ngày 25/4/2018 mới thống nhất được 13 điều kiện cho lần giải ngân đầu tiên của dự án); các quy định và chế tài xử lý đối với họp đồng EPC còn chưa đầy đủ.

Về nguyên nhân khách quan, báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải nêu rõ, công tác giải phóng mặt bằng tại trung tâm thành phố Hà Nội rất chậm và phức tạp, không đáp ứng được yêu cầu của công tác khảo sát thiết kế kỹ thuật.

Dự án cũng khó khăn trong công tác điều hành, tổ chức thực hiện do yếu tố khác biệt về quy định giữa hai quốc gia về các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy trình, quy phạm trong bước thiết kế, thi công và dự toán; hệ thống quy định của pháp luật hiện hành của Việt Nam về thực hiện hợp đồng EPC chưa đầy đủ, đồng bộ, đặc biệt là quy định về tính trọn gói giữa các yếu tố kỹ thuật, tài chính, thủ tục, thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh dự án.

Một nguyên nhân khác được phía Bộ Giao thông Vận tải đưa ra đó là sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan HD981 trong thềm lục địa của Việt Nam đầu tháng 5/2014 ảnh hưởng trực tiếp đến thực hiện dự án (mất hơn một năm hạn chế các hoạt động xây dựng của Tổng thầu).

Trả lời về việc tổng mức đầu tư dự án tăng, theo lãnh đạo Bộ Giao thông Vận tải, lạm phát trong giai đoạn thực hiện năm 2008 (Chỉ số giá tiêu dùng - CPI là 19,9%) và giai đoạn 2010-2011 (CPI lần lượt là 11,8% và 18,13%), tổng tỷ lệ lạm phát của riêng 3 năm này đã là 49,83% (ảnh hưởng lớn đến giá nhân công, vật tư, vật liệu xây dựng).

“Dự án chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư ngoài trách nhiệm chính thuộc phía Tổng thầu thì chủ đầu tư (Bộ Giao thông Vận tải), Ban Quản lý dự án Đường sắt chịu trách nhiệm trong công tác quản lý điều hành dự án. Tư vấn thiết kế bước lập dự án chịu trách nhiệm về chất lượng lập dự án đầu tư; chủ đầu tư của phần giải phóng mặt bằng (Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội) chịu trách nhiệm về việc chậm trễ trong công tác giải phóng mặt bằng; Tư vấn giám sát chịu trách nhiệm trong công tác chỉ đạo thi công, quản lý tiến độ, chất lượng, giá thành xây đựng,” văn bản trả lời kiến nghị cử tri thành phố Hà Nội cho hay.

Thời gian qua, mặc dù Bộ Giao thông Vận tải và các bên liên quan đã quyết liệt chỉ đạo nhưng Dự án vẫn triển khai rất chậm, đến nay dự án vẫn chưa thể hoàn thành và có nguy cơ kéo dài do một số nội dung Tổng thầu không thực hiện theo chỉ đạo của Bộ.

Các khó khăn vướng mắc đã được Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Văn phòng Trung ương Đảng, Bộ Ngoại giao và Đại sứ quán Trung Quốc để hỗ trợ chỉ đạo và có các giải pháp giải quyết nhằm đưa dự án vào vận hành khai thác trong thời gian sớm nhất.

Đồng thời, Bộ Giao thông Vận tải đã chỉ đạo Ban Quản lý dự án Đường sắt chủ động rà soát các điều khoản trong hợp đồng EPC, xác định rõ trách nhiệm của Tổng thầu và các bên liên quan để xử lý, giải quyết các khiếu kiện trong trường hợp cần thiết phù hợp với điều kiện của hợp đồng EPC.

Đối với dự án xây dựng Tổ hợp ga Ngọc Hồi, công trình xây dựng Tổ hợp ga Ngọc Hồi nằm trong giai đoạn 1 của Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1 (Yên Viên-Ngọc Hồi), dự án bị ảnh hưởng và chậm triển khai từ vụ việc của Tư vấn Nhật Bản JTC năm 2014. Bộ Giao thông Vận tải đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và hiện nay giai đoạn 1 của dự án đã được điều chỉnh tiến độ (thực hiện từ năm 2017-kết thúc năm 2024).

Thực hiện Luật đầu tư công, đến nay, Bộ Giao thông Vận tải đã hoàn thiện hồ sơ và đang thực hiện các thủ tục để báo cáo tổng thể dự án với Chính phủ và Quốc hội thông qua theo quy định, làm cơ sở thực hiện các nội dung công việc tiếp theo.

Về công tác giải phóng mặt bằng, dự án đã giải phóng mặt bằng được 99ha/158,7 ha, đã giải ngân được hơn 800 tỷ cho công tác giải phóng mặt bằng. Bộ Giao thông Vận tải đang chỉ đạo Ban Quản lý dự án Đường sắt phối hợp chặt chẽ với địa phương tiếp tục thực hiện công tác giải phóng mặt bằng đồng thời bảo vệ phần diện tích đã được giải phóng, tránh tình trạng tái lấn chiếm gây khó khăn khi dự án được triển khai.