Không nước nào bán cả dòng sông cho tư nhân

Trao đổi với PV Tiền Phong, một lãnh đạo Bộ KH&ĐT cho biết, Dự án giao thông thủy xuyên Á, kết hợp thủy điện trên sông Hồng, với vốn đầu tư 1,1 tỷ USD, của Cty TNHH Xuân Thiện Ninh Bình đề xuất mới là ý tưởng. “Họ mới xin để được nghiên cứu dự án, còn nghiên cứu xong có cho phép làm hay không lại là chuyện khác”, vị này nói.

Theo đó, nhà đầu tư đề xuất ý tưởng, nên để cho họ nghiên cứu, phải nghiên cứu mới biết dự án cải tạo sông Hồng triển khai được không, tốt xấu thế nào mới đưa ra quyết định đầu tư. Khi có nghiên cứu, số liệu đưa ra để các bộ ngành, chuyên gia, nhà khoa học đánh giá, nếu không tốt sẽ không bao giờ cho làm. “Muốn biết đúng sai phải có nghiên cứu thực tế, đánh giá của các nhà khoa học, tổ chức, cá nhân, muốn đưa ra đánh giá phải có các dữ liệu từ nghiên cứu thực tế”, ông nói.

Nếu siêu dự án sông Hồng thành hiện thực liệu có còn những bãi bồi phù sa như thế này. Ảnh: Hồng Vĩnh.

PGS.TS Nguyễn Văn Hùng, nguyên Hiệu trưởng Đại học Xây dựng bày tỏ e ngại với siêu dự án sông Hồng. Ông cho rằng, cần phải nghiên cứu kinh nghiệm các nước khác trên thế giới, để khỏi phải trả giá đắt. Vì sông Hồng nếu bị tác động, môi trường sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nhiều bài học đắt giá đã được rút ra như vụ cá chết tại miền Trung vừa qua, do đó, dự án cải tạo sông Hồng phải được đánh giá, nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi quyết định, đảm bảo khách quan, minh bạch. Về tổng vốn đầu tư lên tới 1,1 tỷ USD, theo ông Hùng, cũng cần phải được thẩm định kỹ lưỡng, đây mới do nhà đầu tư đề xuất. Ngoài ra, phần lớn số tiền đầu tư do doanh nghiệp đi vay, như vậy người dân sẽ phải gánh 2 lần lãi (lãi suất ngân hàng và lợi nhuận nhà đầu tư).

GS.TS Ngô Đình Tuấn (Đại học Thủy lợi) cũng không đồng tình với ý tưởng dự án tác động quá lớn vào sông Hồng. Các đập thủy điện có thể băm nát sông Hồng và ảnh hưởng tới hệ sinh thái thủy sinh trên sông. Theo ông Tuấn, có thể dự án chỉ là cớ để nhà đầu tư khai thác tài nguyên trên sông Hồng. Ngoài ra, không nước nào bán cả dòng sông cho công ty tư nhân để khai thác mãi mãi như đề xuất của nhà đầu tư. “Mỗi đập nước làm nhà máy điện công suất 228 MW, chỉ bằng 1 hồ nhỏ ở Tây Nguyên hoặc miền Trung. Giá trị kinh tế không quá lớn để đánh đổi môi trường sông Hồng”, ông Tuấn nói. Theo ông, phải xét dự án trên quy hoạch tổng thể của sông Hồng và phải nghiên cứu kỹ lưỡng. Vì mới dừng ở ý tưởng, thiếu thông tin, nên ông chưa thể đưa ra các đánh giá tác động của dự án.

Sở hữu sông Hồng vĩnh viễn?

Với dự án cải tạo sông Hồng, Cty Xuân Thiện đề xuất thực hiện dự án theo hình thức BOO (Xây dựng - Sở hữu - Kinh doanh). Theo Nghị định 15 về Đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP), Hợp đồng BOO được ký giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư để xây dựng công trình kết cấu hạ tầng. Sau khi hoàn thành công trình, nhà đầu tư sở hữu và được quyền kinh doanh công trình đó.

Ông Lê Văn Tăng, nguyên Cục trưởng Quản lý Đấu thầu (Bộ KH&ĐT) cho biết, hình thức đầu tư BOO là nhà đầu tư tự bỏ tiền xây dựng, kinh doanh và sở hữu mãi mãi công trình. Những công trình này đáng lẽ nhà nước phải làm (như cung cấp nước sạch), nhưng nhà nước chưa đủ khả năng làm nên kêu gọi các nhà đầu tư tư nhân vào làm và kinh doanh để thu hồi vốn.

Tuy nhiên, sản phẩm bán ra, giá cả dịch vụ của nhà đầu tư được ký kết hợp đồng với nhà nước trong thời gian nhất định. “Thời hạn sở hữu dự án là vĩnh viễn, còn hợp đồng thì có thời hạn, hết hạn hợp đồng nhà nước và nhà đầu tư sẽ bàn thảo lại hợp đồng mới”, ông Tăng nói. Trong quá trình khai thác dự án, nhà đầu tư có thể bán, chuyển nhượng, cầm cố dự án cho nhà đầu tư khác. Tuy nhiên, nhà đầu tư mới phải tuân thủ theo các cam kết của hợp đồng nhà đầu tư trước đã ký với nhà nước. Với dự án lựa chọn hình thức hợp tác công - tư nào (BOO, BOT…), theo ông Tăng, phụ thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện của nhà đầu tư và nhà nước.

Mời quý độc giả xem video Bộ KH&ĐT: Siêu dự án trên sông Hồng mới là ý tưởng (nguồn Youtube):