Về nhà sau giờ tan sở, chị Trần Thị Thu Khuyên ở Phạm Ngọc Thạch (Đống Đa, Hà Nội) vội bốc một nắm hạt khô quắt màu nâu nhạt, chia đều vào 4 cốc nước. Chỉ 10-15 phút sau, những hạt này nở bung, mềm như thạch. Bỏ thêm chút đường, chị đã có cốc nước giải khát mát lạnh. 

“Đi nắng về chỉ cần một cốc nước hạt đười ươi là tỉnh người. Tôi phải liên hệ với người dân Tây Nguyên, đặt trước 2 tháng mới mua được 5kg để uống dần. Hết 2 triệu đồng kể cả tiền vận chuyển đấy", chị nói.

Cả nhà chị thích loại nước uống này khi chồng chị mang 1kg hạt đười ươi (hạt ươi bay) về - quà từ chuyến đi công tác Tây Nguyên năm trước. Ở đó, mọi người giới thiệu với anh đây là loại hạt rừng quý hiếm lại, tốt cho sức khỏe. Vào ngày nắng nóng, đây là thức uống giải nhiệt rất tốt.

Tương tự, gia đình chị Phùng Kim Chung ở Trần Thái Tông (Cầu Giấy, Hà Nội) cũng là "fan cuồng" của hạt đười ươi rừng. Chị miêu tả, hạt có vị ngọt nhẹ. Sau khi ngâm với nước, hạt nở ra ăn mát, giòn sần sật như thạch nên mấy đứa trẻ nhà chị rất nghiền. Chị lại hay bị mụn nhọt, nhiệt miệng nên đều đặn 3-4 năm nay, chị phải nhờ người tìm mua hạt đười ươi về giải nhiệt.

Chị Chung cho hay, hạt đười ươi có thể pha uống cùng với hạt chia, hạt é. Song, giá loại hạt này không hề rẻ, có thời điểm lên đến 450.000 đồng/kg.

Anh Nguyễn Thế Hiệp, chuyên bán các loại hạt rừng ở Kon Tum, cho biết, hàng năm cứ đến tháng 4-6 hạt đười ươi chín rộ, người dân lại vào rừng khai thác để bán.

Tuy nhiên, loại cây này mọc tự nhiên ở các vùng rừng núi, mất khoảng 10 năm mới trưởng thành, ra hoa đậu trái. Điểm đặc biệt khiến người dân gọi hạt đười ươi là “lộc trời” bởi phải tới 4 năm cây trưởng thành mới cho hạt 1 lần. Hạt đười ươi gồm 2 loại: hạt đười ươi bay là loại tốt nhất, khi chín tự rụng xuống; hạt đười ươi thường là loại hạt được người dân hái trực tiếp trên cây rồi phơi sấy khô.

Việc thu hái hay đi nhặt hạt trong rừng rất vất vả. Mỗi ngày, anh chỉ gom được khoảng 5kg hạt, đủ để trả cho khách đặt trước, hầu như không có hàng dư.

Giá hạt đười ươi dao động từ 300.000-450.000 đồng/kg tùy loại và tùy thời điểm, nhưng lúc nào cũng hết ngay. Mùa hè nắng nóng, không đủ hàng để chuyển ra Hà Nội nên anh chủ yếu bán cho khách quen.

Anh Hiệp hướng dẫn, hạt đười ươi rất dễ chế biến. Chỉ cần ngâm 2-3 hạt vào 500ml nước, sau khi hạt nở bỏ đi phần vỏ bên ngoài và hạt cứng bên trong, chỉ lấy phần thịt mềm. Thêm chút đường hoặc hạt chia, mủ trôm là uống được.

Hạt đười ươi mua về chỉ cần bảo quản nơi khô ráo, đặc biệt không được để hạt gần nước vì chúng sẽ nở bung hết.

Chị Bùi Thị Hạnh, chủ shop chuyên kinh doanh các loại đặc sản vùng miền ở Trần Phú (Hà Đông, Hà Nội), cũng chia sẻ, tầm tháng 5-6, chị gom hạt đười ươi ở quê chồng (Bình Định) chuyển ra Hà Nội bán. Năm nay, nhiều cây không cho hạt nên chị chỉ gom được 3-5 kg/ngày rồi tiện xe mới chuyển hàng ra trả khách.

Được ví như “lộc trời”, như yến sào của núi rừng, có thời điểm khan hiếm giá hạt đười ươi lên tới 500.000 đồng/kg, song vẫn không đủ hàng để bán. Nhiều người đặt trước mà chị Hạnh không dám nhận do phụ thuộc vào lượng hạt người dân gom được.

Trao đổi với PV. VietNamNet, lương y Nguyễn Đức Nghĩa (Hội Dược liệu TP.HCM) cho biết, hạt đười ươi hay còn gọi là annam tử, có vị ngọt nhạt, tính hàn. Loại hạt này có tác dụng giải nhiệt, thanh phế, lợi yết hầu, nhuận tràng... thường dùng khi cơ thể bị táo bón, ho khan, đau họng, sốt âm ỉ, nhức răng, mụn nhọt,...

Theo lương y Nghĩa, tùy độ tuổi, mỗi ngày nên dùng từ 2-10 hạt cho vào ly nước lớn, uống đều trong 10-30 ngày rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt với người hay thức khuya, lao động trí óc, người bệnh trĩ, táo bón. Tuy nhiên, người bị viêm đại tràng, lạnh bụng, tiêu chảy; phụ nữ mang thai, cho con bú và tùy cơ địa mỗi người không nên sử dụng hạt đười ươi. Do dó, cần tìm hiểu kĩ trước khi sử dụng.