Câu chuyện giữ hay bỏ quỹ BOG giá xăng dầu được đặt ra đã nhiều năm và gần đây trở nên nóng hơn khi mặt hàng này bị cuốn vào cơn “bão giá” và dự thảo Luật Giá (sửa đổi) đề xuất bỏ các quy định về lập và sử dụng quỹ.
Chia sẻ với VTC News, chuyên gia kinh tế TS. Bùi Trinh cho rằng, vai trò của quỹ BOG với xăng dầu ngày càng mờ nhạt. Diễn biến thị trường gần đây cho thấy quỹ BOG không còn phù hợp, nên cân nhắc việc tiếp tục duy trì hay để giá xăng dầu được vận động hoàn toàn theo cơ chế thị trường. Theo chuyên gia, cần thiết phải có nghiên cứu đánh giá lợi ích từ việc trích lập và thực hiện quỹ BOG trong suốt thời gian qua với nền kinh tế, người dân và doah nghiệp.
“Doanh nghiệp và người dân nếu không được lợi gì từ việc trích lập và chi sử dụng quỹ BOG thì không nên duy trì quỹ”, ông Trinh nhấn mạnh.
Chuyên gia kinh tế, TS. Vũ Đình Ánh, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), cho rằng quỹ BOG đã tồn tại được hơn mười năm, có những đóng góp nhất định đối với việc giảm bớt sự biến động của thị trường xăng dầu. Tuy vậy, thực tế cho thấy, vai trò của quỹ BOG chỉ được thể hiện khi giá xăng dầu biến động ở phạm vi hẹp, trong thời gian ngắn. Nếu giá xăng dầu biến động mạnh, tăng giảm trong thời gian dài thì quỹ BOG gần như “hết phép”.
“Tôi cho rằng có thể mạnh dạn bỏ Quỹ BOG với xăng dầu vì đến thời điểm này, duy trì quỹ không còn phù hợp, tác dụng can thiệp đến thị trường là rất nhỏ, không đáng kể”, chuyên gia nói.
Chia sẻ với báo chí, TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Học viện Tài chính), cũng cho rằng, quỹ BOG chỉ có tác dụng khi giá xăng dầu lên xuống ở mức độ nhẹ. Nhưng giá xăng dầu thế giới hiện rất khó đoán, nếu cứ duy trì quỹ BOG xăng dầu thì cũng không có ý nghĩa.
Phó Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính cho biết thêm, về bản chất quỹ BOG được thu từ tiền người tiêu dùng, cơ quan quản lý giá sử dụng làm công cụ điều hành cho phù hợp với diễn biến thị trường. Vào các thời điểm giá tăng cao, quỹ BOG là công cụ giúp điều tiết mức tăng giá trong nước sao cho không gây sốc cho nền kinh tế. Nhưng trong thời gian qua, giá xăng dầu thế giới có nhiều thời điểm tăng nóng, liên tục, qũy BOG không bù nổi. Từ đó, chuyên gia cho rằng “nên bỏ quỹ này đi, để giá cả vận hành theo thị trường”.
Đồng quan điểm, TS. Phạm Thế Anh, Kinh tế trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho rằng, về cơ bản, quỹ BOG không giúp người tiêu dùng giảm chi phí. Quỹ hoạt động theo cách thức tiền của người dân ứng trước vào quỹ và trả lại vào kỳ điều hành sau, nhằm giảm biến động giá xăng dầu thế giới vào giá bán trong nước. Tuy nhiên, tính toán của chuyên gia, khi giá dầu thế giới biến động quá cao, việc có quỹ hay không cũng không có nhiều tác dụng.
Là cơ quan đại diện cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cũng đã nhiều lần kiến nghị bỏ quỹ BOG xăng dầu để lĩnh vực kinh doanh xăng dầu hoạt động theo cơ chế thị trường, giá xăng dầu trong nước diễn biến theo xu hướng chung của giá thế giới. Không những thế khi bỏ quỹ bình ổn, tính minh bạch công khai trong điều hành giá sẽ tốt hơn, tạo cơ hội bình đẳng trong hệ thống các doanh nghiệp đầu mối.
Theo ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội, thực tế quỹ BOG không cần thiết khi giá xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường, do đó Luật Giá cần tính tới việc bỏ quỹ này. Ông Bảo cho hay doanh nghiệp cũng không được lợi hay bổng lộc gì từ quỹ BOG, thậm chí nếu doanh nghiệp nào sử dụng âm thì sẽ nợ đọng ngân hàng. Đây là điều mà các doanh nghiệp đầu mối không hề mong muốn.
Tuy vậy, theo PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh, việc bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu trong bối cảnh hiện nay là rất khó khi thị trường xăng dầu trong nước chưa thật sự theo kịp thị trường thế giới.
"Nhiều chuyên gia kinh tế và bản thân tôi cũng muốn bỏ quỹ này. Tuy nhiên hiện nay chưa phải lúc, bởi nếu muốn bỏ quỹ BOG mặt xăng dầu, cơ quan quản lý phải có một cơ chế khác để điều chỉnh. Muốn giá xăng dầu vận động hoàn toàn theo cơ chế thị trường thực sự là một vấn đề lớn", chuyên gia chia sẻ.
Điều tiết giá xăng dầu thế nào?
Theo chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh, nhà nước có thể điều tiết giá xăng dầu thông qua chính sách thuế, phí nhưng về dài hạn thì phải có cơ chế dự trữ quốc gia. Việc can thiệp bằng thuế, phí được áp dụng linh hoạt và có hiệu quả nhất định trong thời gian qua. Tuy nhiên đã đến lúc Việt Nam cần đặt ra vấn đề dự trữ chiến lược, dự trữ quốc gia. Muốn thị trường xăng dầu phát triển bền vững, góp phần ngăn chặn đứt gãy nguồn cung xăng dầu thì không thể không có dự trữ quốc gia.
Ông Ánh cho biết thêm, hiện nay chúng ta gần như không có dự trữ chiến lược về xăng dầu mà chỉ là dự trữ lưu thông để đảm bảo nguồn cung không bị gián đoạn trong vài ngày hoặc vài chục ngày. Nhiệm vụ này do đầu mối cấp 1, tức các nhà nhập khẩu xăng dầu đảm nhiệm. Bên cạnh đó, có một phần dự trữ tại các nhà máy lọc dầu, nhưng cũng chỉ trong thời gian ngắn hạn, chủ yếu liên quan việc kinh doanh.
“Dự trữ quốc gia về xăng dầu là sự thay đổi chiến lược của ngành năng lượng quan trọng, để làm được cần nguồn lực tài chính rất lớn, phải có hệ thống kho lưu trữ, kỹ thuật bảo quản, xây dựng được cơ chế vận hành, quản lý hệ thống và liên quan đến an ninh quốc phòng… Vì thế cần xây dựng một chiến lược bài bản”, TS. Vũ Đình Ánh nói.
TS. Lê Đăng Doanh cũng cho rằng, hiện nay, xăng dầu đóng góp 3,52% GDP và chi tiêu cho xăng dầu chiếm 1,5% trong tổng tiêu dùng cuối cùng của hộ gia đình. Trong khi, giá xăng chịu biến động rất lớn trên thế giới, tất cả các nước đều phải gánh chịu. "Vì vậy, Việt Nam cần có chiến lược lâu dài, đặc biệt cần tạo dự trữ chiến lược xăng dầu quốc gia để bảo đảm sự an toàn về năng lượng và cho hoạt động của kinh tế", TS Lê Đăng Doanh nói.
Ông Trần Duy Đông, Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cho biết, hiện cơ chế dự trữ quốc gia chưa có hệ thống kho riêng nên việc dự trữ giao cho các doanh nghiệp đầu mối. Bộ Công Thương sẽ có đề xuất với Chính phủ đầu tư hơn về mặt tài chính, xây dựng các kho dự trữ chiến lược, tách dự trữ quốc ra khỏi dự trữ lưu thông phân phối, không gửi ở doanh nghiệp nữa và can thiệp bằng thuế, phí./.
