Khắc tinh của tham quan

Trích từ "Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ", thời kỳ triều Nguyễn, mọi hành vi nhận hối lộ của các quan chức, dù cho chỉ là một lạng vàng (tương đương 10 đồng), cũng đủ sức làm họ mất chức và không còn cơ hội được tái bổ nhiệm. Những người trung gian trong việc hối lộ thì nhận mức phạt nhẹ hơn một bậc so với người nhận hối lộ, với mức phạt dựa trên giá trị của số tiền hối lộ. Dưới triều đại của vua Minh Mạng, các quan lại lạm quyền và nhận hối lộ phải đối mặt với những hình phạt rất nghiêm khắc, thậm chí đôi khi còn nghiêm trọng hơn cả những quy định của luật pháp.

Trong "Đại Nam thực lục" có ghi lại, vào tháng 5 năm 1823, Lý Hữu Diệm, quan chức của phủ Nội vụ, đã thực hiện hành vi trộm cắp, lấy đi lượng vàng nặng hơn một lạng. Sự việc bị phanh phui, và bộ Hình liền đưa ông ra xét xử.

Theo luật pháp được quy định dưới triều Gia Long, dù số vàng trộm cắp nhiều hay ít, kẻ có tội đều phải nhận hình phạt tử hình. Nhưng, nhờ xét đến những đóng góp trước đây của Lý Hữu Diệm, bộ Hình đã chọn một án phạt khác: tha mạng nhưng phải sống lưu đày.

Khi sự việc được trình lên vua Minh Mạng, ông đã bác bỏ quyết định khoan hồng của bộ Hình. Vua Minh Mạng ra lệnh hành quyết Lý Hữu Diệm công khai tại chợ Đông Ba để làm gương cho quần chúng, với lời dặn dò rằng: “Lý Hữy Diệm cần phải được đưa ngay đến chợ Đông và bị hành quyết cho mọi người chứng kiến. Sự việc này cần được thông báo rộng rãi đến toàn thể quan chức Nội vụ phủ để họ tận mắt chứng kiến, từ đó sinh ra nỗi sợ hãi và tự răn mình tránh phạm lỗi. Đây không phải là một phương pháp tốt để ngăn chặn tội phạm sao?”

Trong tháng 11 năm 1831, Nguyễn Đức Tuyên, đảm nhận chức vụ cố vấn tại phủ Nội vụ, đã bị bắt quả tang trong việc tham ô bằng cách chiếm đoạt nhựa thơm. Sau khi sự việc bị lộ, vua Minh Mạng đã quyết định không áp dụng hình phạt tử hình thông thường mà thay vào đó, phán quyết: “Thường thì kẻ như vậy sẽ bị đưa ra chợ Cửa Đông để xử tử. Nhưng lần này, hãy cắt một bàn tay của tội nhân, treo lên cho mọi người xem, gạch tên hắn khỏi danh sách quan lại, để hắn giữ mạng sống nhưng phải sống trong sự ân hận mãi mãi. Qua đó, mọi người sẽ được thức tỉnh và học cách kiềm chế. Đó cũng là một biện pháp triệt để để trừng phạt kẻ đồ tể.”

Vào năm 1834, quan tuần phủ Trịnh Đức đã nhận án phạt tử vì tham ô một lượng lớn tiền - một nghìn quan tiền, sau đó nói dối rằng số tiền đã bị cướp mất. Trong cùng năm đó, Hồ Văn Hạ, người quản lý mộc, cũng bị hành quyết bởi tội danh tham nhũng.