Theo quan niệm cổ truyền, người xông đất được tin là có ảnh hưởng rất lớn đến tài vận cũng như gia trạch của gia chủ trong năm mới. Sách "101 điều nên biết về phong tục Việt Nam" của tác giả Tân Việt, khi viết về phong tục xông nhà xông đất có viết: “Tự mình xông nhà hoặc dặn trước người “nhẹ vía” mà mình thích đến xông nhà, bạn nào vinh dự được người khác mời đến xông thì nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ xúi quẩy cả năm đối với gia đình người ta và cả đối với bạn. 

Ở thành thị thời trước, sáng mồng một có một số người nghèo gánh một gánh nước đến các gia đình giàu có lân cận và chúc họ “lộc phước dồi dào”. Những người này được thưởng tiền rất hậu. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại mình nặng vía”.

Ảnh minh họa.

Còn trong sách "Phong vị Tết Việt", ở bài viết "Cổ nhân và các tục lệ về ngày xuân" thì ghi rằng: “Ta kiêng người đầu tiên bước chân vào nhà ta ngày mồng một tết nếu người ấy có đại tang, nếu người ấy đang ở vận xấu và tư đức hèn kém. Thói thường, ta vận động cho được người đang ăn nên làm ra tới nhà chúng ta ngay sau khi tiếng pháo giao thừa vừa dứt vì từ giờ phút này, năm mới bắt đầu”.

Như vậy cổ nhân cũng rất chú ý đến các vấn đề nhân thân của người được nhờ xông đất. Đầu tiên phải kiêng người có đại tang vì quan niệm rằng đại tang là đang trong vận xui rủi. Thứ hai là không nhờ người đang sắp phá sản, đang làm ăn thua lỗ hoặc đang dính kiện cáo, nói chung là người đang gặp trắc trở bế tắc trong cuộc sống hay làm ăn. Đặc biệt là còn phải trông vào đạo đức của người đến xông đất có đạo cao đức trọng hay là kẻ bạo ngược hung hãn...

Ảnh minh họa. Nguồn: báo Giáo dục Việt Nam.

Sau những mặt mà thực tế có thể tai nghe mắt thấy như vậy, mới nên tính đến tuổi tác hợp hay không theo phong thủy.

Hiện nay có rất nhiều cách chọn người xông đất nhưng chủ yếu dựa vào tam hợp, nhị hợp hoặc sự tương sinh tương khắc của can chi và mệnh.

Theo kiểu tam hợp thì 12 con giáp có các nhóm tam hợp (tam hợp cục) là: Thân – Tí – Thìn, Dần – Ngọ - Tuất, Hợi – Mão – Mùi, Tị - Dậu – Sửu. Cứ theo nhóm hợp đó mà tìm người. Chẳng hạn người tuổi Ngọ có thể chọn người tuổi Dần hoặc Tuất, các tuổi khác cũng tương tự.

Cách thứ hai là dựa vào nhị hợp. 12 con giáp lại tạo thành 6 cặp nhị hợp. Cụ thể đó là: Tý – Sửu, Dần – Hợi, Mão – Tuất, Thìn – Dậu, Tỵ - Thân, Ngọ - Mùi. Nghĩa là chủ nhà tuổi Sửu có thể chọn người tuổi Tý đến xông đất.

Cách thứ ba là chọn dựa trên thiên can hợp nhau theo quy luật: Giáp hợp Kỷ, Ất hợp Canh, Bính hợp Tân, Đinh hợp Nhâm, Mậu hợp Quý.

Cách thứ bốn là dựa trên mệnh của mình và mệnh của người được nhờ xông đất. Nếu mệnh tương sinh là tốt. Chủ mệnh Kim nên chọn người mệnh Thổ là tốt nhất vì Thổ sinh Kim. Chủ mệnh Mộc nên chọn người xông mệnh Thủy. Chủ mệnh Hỏa nên chọn người mệnh Mộc. Chủ mệnh Thủy nên chọn người mệnh Kim. Chủ mệnh Thổ nên chọn người mệnh Hỏa.

Tuy vậy khi chọn người xông đất theo mệnh cần phải chú ý tới tuổi của họ để tránh họ xung với mình. Chẳng hạn tuổi Kỷ Tỵ mệnh Mộc thì tuổi Quý Hợi là mệnh Thủy có vẻ rất tốt nhưng tuổi Tỵ lại xung với tuổi Hợi nên lại chưa hẳn là tốt.

Mặc dù vậy cũng phải nói rằng không thể có một lựa chọn nào mà đáp ứng được hết các yêu cầu bởi vì trên đời khó có gì toàn thiện toàn mỹ, quá cầu toàn có khi lại cầu toàn, quá chấp mê sách vở chẳng bằng không có sách. Theo thiển ý của chúng tôi, trong việc chọn người xông đất trước hết nên xem tư cách đạo đức và thời vận của người định nhờ rồi sau đó sẽ xét đến việc có hợp tuổi tác hay không mà cũng chỉ nên chọn một cách thôi là được (hoặc xem mệnh hoặc xem can chi tam hợp).