Bài kệ số 29 của kinh Pháp cú có nhiều ý nghĩa ứng với năm Giáp Ngọ mà chúng ta cần phải suy ngẫm, vận dụng và làm kim chỉ nam trong cuộc sống của mỗi người, đặc biệt là đối với người con Phật, học Phật, thực hành lời Phật dạy.

Trong xã hội, ở lĩnh vực, nghề nghiệp hay công việc nào cũng vậy, sự tinh cần siêng năng, nỗ lực không ngừng luôn là yếu tố quan trọng đem đến sự thành công, kết quả nhất định. Nói cách khác, nếu có ý chí, chắc chắn sẽ có được kết quả tương ứng trong mọi công việc.

Người trí như ngựa phi. Ảnh minh họa.

Hơn thế nữa, sự siêng năng, ý chí đó lại mang một động cơ tốt, hướng thiện, trong tinh thần vì lợi lạc chung trong đó có chính mình, hướng đến việc đoạn trừ tham sân si, hướng đến trí tuệ giải thoát thì kết quả theo đó sẽ hoàn toàn tốt đẹp.

Cùng với sự tinh cần - siêng năng đó là sự tỉnh thức trong từng suy nghĩ, lời nói và việc làm để không bị tám ngọn gió cuộc đời xô đẩy, cuốn theo những cám dỗ về tiền tài, sắc đẹp, danh vọng và các nhu cầu hưởng thụ khác.

Sự tinh cần và tỉnh thức là hai phẩm chất quan trọng làm nên trí tuệ của con người. Cũng như hai cánh của một con chim, đôi chân trước và đôi chân sau của con ngựa khiến cho con chim có thể tung bay lên bầu trời, con ngựa có thể phi vượt qua các chướng ngại vật.

Đó cũng là yếu tố làm nên sức mạnh, sự dũng mãnh của con ngựa tung vó lao lên phía trước. Và nếu có sự tinh cần mà thiếu sự tỉnh thức, hoặc có sự tỉnh thức nhưng lại không siêng năng, không có ý chí mạnh mẽ thì chúng ta cũng như con ngựa hèn, bị dính mắc vào vô vàn cám dỗ của cuộc đời, như hình tượng mà Đức Phật đã ví trong bài kệ đơn giản, sinh động và sâu sắc này.

Lời Phật dạy không chỉ dành riêng cho người tu, mà có thể vận dụng cho tất cả. Xem thông tin thời sự, quan sát trong xã hội, chúng ta có thể dễ dàng thấy rằng có người phấn đấu gần cả đời, nhưng chỉ có một giây phút tâm trí bị mê mờ, không sáng suốt, toàn bộ cơ nghiệp như đổ xuống sông xuống biển, thanh danh cũng tiêu tan theo bọt nước biển đời.

Trong Phật giáo có câu chuyện về ngài Ngộ Đạt quốc sư, một đại pháp sư thông kinh lãm sử, giỏi biện tài, được nhiều giới, trong đó có nhà vua - người lãnh đạo cao nhất của một đất nước, yêu kính. Chỉ vì một niệm không tỉnh thức, chỉ vì thụ hưởng cảm giác dễ chịu của mùi thơm tỏa ra từ pháp tòa bằng trầm hương do nhà vua ngưỡng mộ Phật pháp quý kính trân trọng ban tặng mà phải trả nghiệp báo đã tạo từ nhiều kiếp trước. Câu chuyện này như một tấm gương phản diện về tính nhân quả được nhắc đến trong nhà Phật, dành cho Tăng Ni và Phật tử tinh tấn, phải thường xuyên tỉnh giác, soi sáng để tự mình vươn lên vượt khỏi chính mình trước dòng đời đầy ma lực vật chất chi phối.

Đầu năm mới Giáp Ngọ, chúng ta cùng nghe lại lời Phật dạy qua một bài kệ trong kinh Pháp cú, với ước mong tất cả chúng ta sẽ được như “người trí”, như “ngựa phi” để góp phần phụng sự Chánh pháp và cuộc sống nhân sinh.