An-26 là loại máy bay vận tải chiến thuật hạng nhẹ do phòng thiết kế Antonov của Liên Xô (nay đặt trên đất Ukraine) nghiên cứu phát triển vào thập niên 1960, nó có ưu điểm là rất bền bỉ, tin cậy, thời gian phục vụ dài và có thể đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau.

Không quân Việt Nam được Liên Xô viện trợ những chiếc An-26 đầu tiên vào năm 1981 để thay thế các vận tải cơ thế hệ 2 bao gồm C-130, C-119 chiến lợi phẩm do Mỹ sản xuất phải ngừng bay vì thiếu thốn phụ tùng thay thế.

Theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm - SIPRI của Thụy Điển thì trong giai đoạn 1981 - 1984, chúng ta đã nhận 50 chiếc An-26 của Liên Xô, đây đều là máy bay mới sản xuất, phi đội này ngoài thay thế tốt vai trò của C-130 thì còn được sử dụng cho nhiệm vụ ném bom oanh tạc các căn cứ của bè lũ diệt chủng Khmer Đỏ trên đất Campuchia.

Máy bay vận tải hạng nhẹ An-26 - một trong những dòng máy bay vận tải hiếm hoi của Không quân Việt Nam.

Mặc dù là một "cỗ xe có cánh" rất bền bỉ đúng như những gì người Nga tự hào nhưng thời gian khai thác sử dụng của An-26 cũng có thời hạn nhất định, chiếc mới nhất tính đến thời điểm này cũng đã trải qua 35 năm phục vụ liên tục.

Để đảm bảo an toàn khai thác, dự kiến trong thời gian ngắn sắp tới sẽ có một vài chiếc An-26 được đưa vào dây chuyền đại tu lần cuối và thực hành theo phương pháp tráo đổi, lắp lẫn phụ tùng cho nhau để duy trì một vài chiếc trong tình trạng niêm cất.

Phương pháp này khiến cho trong tình huống bắt buộc thì những "chiến binh già" An-26 trên vẫn có thể "tái ngũ" trong một thời gian nữa để phục vụ.

Phi đội An-26 sẽ sớm được thay thế toàn bộ bằng C-295M và C295W

Những động thái chuẩn bị cho ngày An-26 "nghỉ hưu" đã được chuẩn bị từ vài năm nay, thông qua việc mua sắm 3 chiếc máy bay vận tải C295M và có thể đặt hàng thêm 3 chiếc C295W phiên bản nâng cấp nữa.

Bên cạnh đó chúng ta gần đây còn tiếp nhận 2 chiếc NC-212i, các máy bay này mang màu sơn của không quân chứ không phải logo và phù hiệu của Cảnh sát biển như những chiếc C-212 tiếp nhận đợt đầu, cho thấy vai trò chính của chúng là vận tải thay vì tuần thám.

Mặc dù có sự sẵn sàng cho việc chuyển giao thế hệ nhưng rõ ràng khoảng trống mà phi đội An-26 để lại vẫn là rất lớn mà số lượng C295M cũng như NC-212i khó lòng bù đắp trong tương lai gần, rất cần một sự bổ sung lực lượng mạnh mẽ trong những năm tới.

Tùng Dương