Trong  thần thoại và văn hóa dân gian Phần Lan , cây vân sam được kết nối với mặt trăng và đêm còn cây thông là cây của mặt trời và ban ngày. Có lẽ điều này liên quan đến từ tiếng Phần Lan có nghĩa là mặt trăng -  kuu.  Từ tiếng Phần Lan cho cây vân sam,  kuusi,  là một từ gốc tiếng Finno Ugric.

Một cây vân sam non chỉ có thể phát triển dưới bóng của những cây vân sam già. Trong văn hóa dân gian Phần Lan, cây vân sam là loại cây của bóng râm và bóng mát.  Vân sam  được sử dụng để làm nhạc cụ như kantele (một loại đàn hạc truyền thống của Phần Lan) và chuông cho bò đeo. Du khách và thợ săn sẽ ngủ dưới tán cây vân sam trong chuyến hành trình của họ.

Một người đàn ông chơi đàn kantele trong rừng. ( Maxim Kukurund  / Adobe Stock)

Những cây vân sam mọc với hình dáng khác thường được coi là cây thiêng của Tapio, thần rừng và săn bắn. Ví dụ, một cây vân sam phát triển rộng được gọi là  Tapion kämmen , "chân của Tapio", và những người thợ săn sẽ ăn bữa ăn của họ tại bàn chân và để lại một ít thức ăn và một cốc vodka như một vật hiến tế cho vị thần bên dưới cành cây.

Theo truyền thống, cây vân sam được công nhận là một loài cây nam tính. Nó được kết nối với trí tuệ, tuổi già và các nguyên tố  lửa, đất và không khí. Rễ của nó ăn sâu vào lòng đất và ngọn vươn cao lên trời.

Rừng với cây vân sam. ( AVTG  / Adobe Stock)

Cây này được liên kết với một số vị thần rừng: Tapio (Phần Lan), Porewit (Slavic), và  Baldur  (Bắc Âu). Trong văn hóa dân gian Phần Lan, cây vân sam được kết nối với vùng đất của người chết, Alinen, nhưng nó cũng được xem như một loại cây bảo vệ. Gia đình nào xây nhà thì trồng cây thần ở sân nhà. Đôi khi cây là một cây vân sam bảo vệ. Người ta cũng tin rằng cây vân sam có tác dụng xua đuổi ma quỷ và  những linh hồn xấu  xa.

Ở Phần Lan có một truyền thống gọi là  Karsikkopuu  (tỉa cây). Đây là một cái cây đã được cắt tỉa / đánh dấu để tưởng nhớ một cái chết. Cây cắt tỉa phổ biến nhất là cây vân sam. Khi một người được chôn cất, người ta tin rằng linh hồn của họ vẫn có thể tự do đi lại, và linh hồn có thể nắm lấy cành cây và kéo mình lên khỏi mộ.

Tất cả các cành phía dưới đều được cây cắt tỉa để linh hồn người đã khuất không rời khỏi nấm mồ. Thường thì một cây thánh giá được chạm khắc hoặc sơn trên cây và sau đó những dấu hiệu này biến thành bảng gỗ trên đó ghi ngày mất. Truyền thống này dần biến mất vào khoảng cuối thế kỷ 19. Một phong tục khác là rải cành vân sam trên các con đường nghĩa trang để các linh hồn không đi theo người sống.

Thông: Linh hồn thiên nhiên và huyền thoại nhựa sống

Thông  phổ biến trên khắp Phần Lan và loài thông phổ biến nhất là thông rừng. Ở Phần Lan có nhiều tên gọi khác nhau cho cây thông.  Honka  là một cây thông đã chết.  Jahnus  là một cây thông xoắn.  Petäjä  là một loại thông cao và thẳng. Từ tiếng Phần Lan cho cây thông,  mänty,  có nguồn gốc từ từ  mäntä trong Baltic . Mäntä là một công cụ cũ được sử dụng để khuấy bơ, cháo hoặc các loại thực phẩm khác. Mäntä được làm từ đỉnh của một cây thông non. Kim đã được tuốt và cành để lại để khuấy động. Một cây thông được nhận biết bởi những chiếc kim lớn hình chữ V của nó.

Ở Phần Lan có những niềm tin khác nhau liên quan đến cây thông. Nó được coi là một loại cây khôn ngoan và hòa bình. Thông cũng được cho là một loại cây khá giống con người. Điều này có thể được nhìn thấy trong các cụm từ liên quan đến cây thông của Phần Lan như:  kaikki menee päin mäntyä / kaikki menee päin honkia -  được dịch theo nghĩa đen là: mọi thứ đều hướng tới cây thông (mọi thứ đang diễn ra sai lầm).

Một cây thông là một cây nhãn thông thường. ( Keski-Pohjanmaan Arkeologiapalvelu )

Một cây thông là một  cây  nhãn thông thường. Khi một người qua đời, một mảnh vỏ cây lớn được lấy ra, và ngày sinh và ngày mất của người đó được khắc trên cây. Những cây này hoạt động giống như  bia mộ ; họ cũng nhắc nhở những người đã khuất rằng họ thuộc về thế giới của người chết, không phải thế giới của người sống. Khi một thành viên đáng kính của gia đình qua đời, cành nhỏ nhất và thấp nhất của cây đã bị chặt bỏ. Một số cây thông cũng là cây thiêng và mọi người để lại những món quà hiến tế bên dưới chúng.

Trong thần thoại và văn hóa dân gian Phần Lan, cây thông được kết nối với một số vị thần khác nhau như Ukko, thần bầu trời và sấm sét, và Bear, tổ tiên thần thoại. Trong văn hóa dân gian Phần Lan, thông thường được coi là loài cây nam tính, lý do cho điều này rất có thể là do hình dáng của cây.

Bức tranh của Robert Ekman năm 1867, trong đó Lemminkäinen nhờ Ukko ylijumala giúp đỡ để băng qua hồ trên con đường đến đám cưới ở Pohjola.  ( Miền công cộng )

Nhưng có những nữ thần và những linh hồn thiên nhiên nữ cũng được kết nối với cây thông. Ví dụ, Tellervo - con gái của thần rừng Tapio và nữ thần thợ săn Mielikki đều có liên hệ với cây thông. Tellervo là một thần rừng và một nữ thần săn bắn, vùng hoang dã và động vật hoang dã. Một nữ thần khác có liên quan đến cây thông là Hongatar. Cô ấy là  emuu  (người sáng tạo) của gấu và cây thông.

Có một câu chuyện dân gian kể rằng cây thông bắt đầu tạo ra nhựa cây như thế nào. Trong câu chuyện này,  Gấu  đang đi dạo trong đầm lầy thì thấy một người phụ nữ ngủ gục bên cạnh cây thông khi đang hái quả. Gấu nhìn thấy người phụ nữ có vết thương ở chân. Bear lao vào hang động của mình để tìm cách chữa trị và anh ấy quay trở lại mang theo nhựa cây bên mình. Nhưng khi anh ta đi thì người phụ nữ đã đứng dậy và bỏ đi. Bear trở nên tức giận và ném nhựa cây về phía cây thông và từ đó cây thông đã có nhựa cây bên trong.

Ở Phần Lan cổ đại, nhựa thông được dùng để chữa lành vết thương vì nó có tính sát trùng cao. Cây thông là một cái cây mà mọi người thích ôm và trở lại vào ngày người ta tin rằng ôm một cây thông sẽ cho họ dũng khí.

Phép thuật Chim Bạch dương!

Chim bạch dương là cây quan trọng đối với nhiều người và một số bộ lạc Finno-Ugric, Baltic và Slavic đã tôn thờ chúng. Từ tiếng Nga có nghĩa là bạch dương ( berjoza ) có nghĩa là bảo vệ. Bạch dương tượng trưng cho sự thuần khiết, tốt lành, mùa hè và ấm áp. Từ tiếng Phần Lan cho bạch dương,  koivu,  là một từ gốc tiếng Finno-Ugric. Đối với người Moravians Finno-Ugric, cây bạch dương là cây của sự sống. Nhựa cây đang chuyển động bên trong cây tượng trưng cho sự tiếp tục của sự sống và sự tái sinh. Những chiếc lá tượng trưng cho tổ tiên và bầu trời đầy sao.

Ở Phần Lan, bạch dương là vật liệu quan trọng để xây dựng và chạm khắc các đồ vật như bánh xe, bát đĩa, cốc, ván trượt, củi, xe trượt tuyết và tay cầm rìu và búa.  Vỏ cây bạch dương  là một vật liệu đa dụng được sử dụng nhiều như chúng ta sử dụng nhựa ngày nay. Nó được sử dụng để làm ba lô, giày dép, bát đĩa, bùi nhùi, và những người Finno-Ugric cổ đại thậm chí còn sử dụng nó làm giấy viết ban đầu.

Các tàu và thùng chứa vỏ cây bạch dương ở Bảo tàng Quốc gia  Phần Lan. ( CC0 )

Ở Phần Lan và ở Nga, cành cây bạch dương được dùng làm đũa phép để làm phép bảo vệ gia súc. Người ta tin rằng những con bò được bảo vệ bằng những “cây đũa phép” này sẽ cung cấp sữa tốt như nhựa cây bạch dương. Một phong tục tương tự cũng được thực hiện ở một số quốc gia ở Nam Âu.

Các nhánh bạch dương được kết nối với sự xuất hiện của mùa hè và trở lại trong ngày các ngôi nhà được trang trí bằng các nhánh bạch dương cho Ngày của Mẹ và lễ hội hạ chí. Trong suốt mùa hè, những bó làm bằng cành bạch dương đã được chuẩn bị để xông hơi cho năm tới. Mỗi nhánh được sử dụng trong bó có ý nghĩa và biểu tượng khác nhau. Những cành bạch dương trong bó tượng trưng cho sự tốt lành và sức khỏe tốt.

Một trong những tên gọi cũ của Phần Lan cho tháng 3 là  Mahlakuu -  tháng nhựa cây. Mọi người sẽ uống nhựa cây bạch dương để giải khát sau mùa đông dài. Chủ sở hữu của những cây si tốt nhất thậm chí sẽ đặt tên cho chúng. Nếu ai đó chặt một cây si, họ có thể bị phạt tiền hoặc họ phải đưa hai cây bạch dương bằng nhau để đổi lấy.

Nhựa cây được ủ thành bia và nước chanh. Nó được thưởng thức trong bữa tối và như một loại thuốc để chữa lành các vấn đề về bàng quang, bệnh còi và chữa đau chân tay. Quần áo ngâm trong nước nóng đun từ lá cây chó đẻ non được dùng để chữa mẩn ngứa và đau nhức. Tar từ  cây bạch dương  cũng đã được sử dụng để chữa lành răng và bỏng.

Thu gom nhựa cây bạch dương. ( balakleypb  / Adobe Stock)

Các cô gái rửa mặt bằng nhựa cây đầu tiên của mùa xuân để họ không bị bỏng vào mùa hè. Họ luôn phải nếm nhựa cây trước để phép thuật phát huy tác dụng.

Liễu: Cành cây ma thuật, sức khỏe và sự tái sinh

Trong tiếng Phần Lan có hai từ chỉ cây liễu. Có  "paju"  có nghĩa là một bụi cây liễu. "Paju" là một từ có gốc Finno-Ugric, và sau đó là " raita " có nguồn gốc từ các ngôn ngữ Baltic và dùng để chỉ cây liễu.

Ở Phần Lan và ở Estonia, cành liễu được coi là cành ma thuật mà người ta dùng để tìm các đài phun nước dưới lòng đất. Cành cây liễu được sử dụng để làm  giỏ  và bẫy đánh cá. Vỏ cây liễu đã được sử dụng để làm nhiều thứ khác nhau. Giày và lưới đánh cá được dệt từ nó, và nó được sử dụng để nhuộm màu cho chỉ và da.

Các pháp sư và pháp sư dân gian đã pha trà bằng vỏ cây liễu. Nó được sử dụng để chữa bệnh thấp khớp, đau đầu và giảm sốt. Trước khi Thiên chúa giáo được truyền bá, ở miền Tây Phần Lan có phong tục lấy cành dương liễu vào một cái bát và vị trí của cành được dùng để dự báo thời tiết. Ở miền Đông Phần Lan, cành liễu là cây đũa thần phổ biến. Vào mùa xuân, chúng được sử dụng để thực hiện các nghi lễ để bảo vệ gia súc và đất đai.

Ở Tây Phần Lan có một truyền thống gọi là " virpominen ". Một phong tục cũ để cầu chúc sức khỏe và hạnh phúc cho người khác vào Chủ nhật Lễ Lá bằng cách gõ nhẹ vào cành liễu và đọc một vần điệu. Phong tục này vẫn được thực hiện ở Tây Phần Lan (mặc dù ngày này không phải luôn luôn là Chủ nhật Lễ Lá, nó thường diễn ra trong  tuần lễ Phục sinh  ). Trẻ em hóa trang thành phù thủy và đi từ cửa này sang cửa khác để trao đổi những cành liễu được trang trí rực rỡ để lấy tiền và kẹo. Nó hơi giống với   trò lừa hoặc điều trị Halloween . Phong tục này đến miền tây Phần Lan từ Thụy Điển trong thế kỷ 19.

Phù thủy nhỏ Phục sinh đang bắt đầu với những cành cây được trang trí của mình để cho đi và một giỏ kẹo mà cô ấy sẽ nhận được để đổi lại. Kerava, Phần Lan 1998. (Annelis / CC BY-SA 3.0 )

Ở Estonia, Chủ nhật Tuần thánh được gọi là  Urbepäev  (ngày chồi), đề cập đến những cây liễu nở hoa. Ở Estonia có một phong tục là vào buổi sáng, những thành viên trong gia đình Urbepäev ngủ quá say sẽ được đánh thức bằng cách chạm nhẹ vào cành liễu. Người thức dậy đầu tiên trở thành chủ nhân của ngôi nhà trong ngày. Mọi người chúc nhau sức khỏe dồi dào và trường thọ và ăn mừng bằng cách ăn bánh quy và trứng. Ở Estonia cũng có phong tục làm phép để bảo vệ gia súc và trang trại.

Cây cọ không mọc ở Bắc bán cầu. Ở Scandinavia, Nga và các nước Baltic, cả nhà thờ Luther và Chính thống giáo đều thay thế lá cọ bằng cành liễu. Ở Phần Lan và ở Estonia, cành liễu là một yếu tố quan trọng trong lễ Phục sinh của nhà thờ Chính thống giáo. Trong tín ngưỡng ngoại giáo xưa, cây liễu tượng trưng cho sự thức tỉnh của trái đất và sự tái sinh của thiên nhiên.

Nhiều người Phần Lan ngày nay vẫn cảm thấy có mối liên hệ với khu rừng và nó được xem như một nơi linh thiêng. Mặc dù nhiều huyền thoại về cây cổ thụ này không được nhiều người biết đến, chúng ta vẫn tìm thấy sự yên bình và cô độc trong thiên nhiên và có thể chào đón những cái cây như chúng là những người bạn cũ của chúng ta.