Máy bay chở khách phản lực Germanwings A320, loại máy bay nổi tiếng an toàn và tiết kiệm nhiên liệu.

Phải mất đến cả tuần Chính phủ Đức mới thành lập xong một cơ quan đặc nhiệm để tăng cường an toàn hàng không. Đây quả là một tuần căng thẳng chưa từng có đối với ngành bảo hiểm và các phương tiện truyền thông đưa tin về vụ tai nạn của Germanwings A320 ngày 24/3/2015.  

Đã có tiền lệ cơ phó khóa cửa không cho cơ trưởng vào buồng lái

Vụ tai nạn Germanwings A320 khiến người ta nhớ đến sự cố hàng không ngày 14/2/2014. Ngày hôm đó, chiếc máy bay Boeing 767-300 của  Ethiopian Airlines đang trên đường từ Addis Ababa đến Rome trong chuyến bay mang số hiệu 702. Vào lúc cơ trưởng rời buồng lái để đi vệ sinh, cơ phó cũng đã khóa cửa buồng lái và cướp máy bay. Khi đó, viên cơ phó này có thể làm bất cứ điều gì, kể cả việc lái chiếc Boeing 767-200 lao xuống các thủ đô đông dân như London, Paris hay Berlin. Thế nhưng, viên cơ phó đã quyết định hạ cánh xuống Geneva và xin tị nạn chính trị. Hành khách, phi hành đoàn không hề hấn gì và vụ này đã nhanh chóng bị rơi vào quên lãng.

Máy bay Boeing 767 của Ethiopian Airlines, cùng loại với chiếc máy bay bị bắt cóc đến Geneva.

Những người đi trên chuyến bay 9525 của Germanwings đã bị chết một cách tức tưởi, còn hành khách và phi hành đoàn của chuyến bay Ethiopian Airlines 702 thì bị một phen hú vía.

Những bất cập của các qui định bắt buộc

Trong cả hai trường hợp này, một trong hai phi công có thể  kiểm soát máy bay nhờ qui định bắt buộc rằng cánh cửa buồng lái máy bay phải an toàn như cánh cửa két sắt ngân hàng và chỉ có thể mở với sự chấp thuận của phi công đang ở trong buồng lái.

Ngành hàng không và các nhà quản lý đã không rút ra được bài học xương máu, khi phi công lái chiếc Embraer 190 của Hãng hàng không Mozambique (Lineas Aereas de Mocambique) khóa cửa tự sát và khiến cho 33 người trên máy bay phải chết theo trong ngày 13/11/2013.  

Sau đó đã diễn ra nhiều cuộc tranh cãi về việc dỡ bỏ cánh cửa buồng lái an toàn. Thế nhưng, các cuộc tranh luận đều tỏ ra vô ích. Người ta có quá nhiều “lý do chính đáng” để bảo vệ buồng lái trước các phần tử khủng bố mưu toan biến máy bay chở khách thành một trái bom xăng khổng lồ tấn công khủng bố như vụ đâm sập tòa tháp đôi New York ngày 11/9/2001.

Sau khi xảy ra vụ tai nạn máy bay Germanwings A320 ba ngày, Hiệp hội vận tải hàng không (BDL) và Cơ quan quản lý hàng không liên bang (LBA) của Đức mới áp dụng qui định luôn luôn phải có hai người trong buồng lái. Trước đó, qui định nói trên đã được áp dụng ở Mỹ, Canada, New Zealand, Australia và được các hãng hàng không tư nhân châu Âu áp dụng, ngay cả khi các cơ quan quản lý hàng không nước họ không hề yêu cầu.

Thế nhưng quyết định này cũng có nhiều bất cập. Liệu người thứ hai trong buồng lái là tiếp viên hàng không có thể ngăn nổi viên phi công lái máy bay đâm xuống đất? Có lẽ là không vì anh ta không có nghiệp vụ chuyên môn. Trong khi đó, với một con dao trong tay, tiếp viên hàng không nọ lại có thể khống chế phi công để làm những điều rồ dại.

Qui định buồng lái máy bay phải có cánh cửa an toàn  được đưa ra sau các cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9/2001. Khi đó, người ta chưa tính đến khả năng phi công tự sát. Qui định này được đưa ra với giả định rằng các phi công sẽ không bao giờ làm điều gì đó. Giả định đó đã bị thực tế chứng minh là sai lầm, mặc dù các vụ lái máy bay tự sát của phi công là cực kỳ hiếm hoi.

Có nên “cướp tay lái” của phi công từ mặt đất?

Chưa hết, mới đây Cơ quan kiểm soát không lưu Đức đã kêu gọi ngành công nghiệp hàng không  phát triển công nghệ điều khiển từ xa để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Ông Klaus Dieter Scheurle, người đứng đầu cơ quan này, một hệ thống như vậy có thể được sử dụng từ mặt đất để điều khiển máy bay chở khách hạ cánh an toàn.

Máy bay Boeing 777 của Malaysia Airlines. Có giả thiết nói chiếc máy bay cùng loại đi chuyến MH370 đã bị tin tặc "cướp tay lái" và đâm xuống biển.

Ngay lập tức, đề xuất này đã vấp phải sự phản đối của cánh phi công. Chủ tịch Hiệp hội phi công Australia  (AFAP) David Booth nói các phi công rất lo ngại trước ý tưởng một ai đó trên mặt đất lại có thể “cướp tay lái” của  phi công đang bay trên trời. Theo họ, đây là một nguy cơ với những hậu quả khôn lường.  Ông David Booth đặt câu hỏi: “Điều gì sẽ xảy ra, nếu nhân viên điều khiển từ mặt đất lại là một kẻ tử xấu (thậm chí có thể là một tên khủng bố)?”

Phát ngôn Markus Wahl của Hiệp hội phi công Anh (BALPA) kêu gọi “phải xem xét cẩn thận” đề xuất nói trên bởi vì việc người ở mặt đất điều khiển từ xa máy bay trên trời “có rất nhiều lỗ hổng an ninh”.

Hiệp hội phi công Đức cũng cho rằng hệ thống điều khiển máy bay từ xa này có thể bị kẻ xấu lạm dụng.

Trước đó, Chính phủ Mỹ đã cảnh báo rằng tin tặc có thể thâm nhập vào hệ thống giải trí trong máy bay để phá hoại các thiết bị điện tử trong buồng lái.  Đây là “một vấn đề ngày càng nghiêm trọng” mà Cục Hàng không biên bang (FAA) của Mỹ đang bắt đầu nghĩ cách đối phó.

Cảnh báo này là có cơ sở vì khi chuyến bay MH370 của Malaysia Airlines bị mất tích ngày 3/8/2014, có thuyết âm mưu nói rằng tin tặc đã “cướp tay lái” từ mặt đất và điều khiển máy bay lao xuống biển.