Nhiều dấu hiệu lạ từ lỗ đen trung tâm Ngân Hà: Quái vật trỗi dậy?

Các nhà khoa học liên tiếp ghi nhận những điều khó lý giải về lỗ đen quái vật Sagittarius A*, thứ tưởng như đã là con quái vật ngủ yên giữa trung tâm thiên hà.

Nhiều dấu hiệu lạ từ lỗ đen trung tâm Ngân Hà: Quái vật trỗi dậy?

Giữa tháng 12-2021, một nghiên cứu công bố trên tạp chí khoa học The Astrophysical Journal đã gây sốc khi tuyên bố lỗ đen quái vật của chúng ta... vẫn còn sống.

Theo nghiên cứu này, các kính viễn vọng không gian của NASA đã nắm bắt được những chùm bức xạ tử thần bí ẩn mà lỗ đen quái vật này thỉnh thoảng phát ra, tỏa ra thành dạng đồng hồ cát ở phía trên và dưới mặt phẳng thiên hà chứa Trái Đất. Điều này được liên kết với hàng loạt ngôi sao và vật thể không gian khác biến mất bí ẩn khi đến gần lỗ đen: lỗ đen vẫn còn sống và đã nuốt chửng chúng.

Nhieu dau hieu la tu lo den trung tam Ngan Ha: Quai vat troi day?

Thiên hà chứa Trái Đất có một "trái tim quái vật" - Ảnh đồ họa từ Science News

Bởi lẽ khi nuốt vật chất, lỗ đen luôn có một cú "ợ hơi" đáng sợ: nó sẽ trả vào không gian những chùm bức xạ tỏa sáng.

Nhóm nghiên cứu quốc tế kết luận rằng lỗ đen vẫn không ngủ say như chúng ta tưởng. Nếu có bất kỳ vật thể không may nào đến gần, nó sẽ bất ngờ thức dậy và ăn uống như chưa từng ngủ.

Một nghiên cứu khác công bố gần như trùng thời điểm, dẫn đầu bởi nhà vật lý thiên văn Florian Peißker từ Đại học Cologne (Đức), đưa ra bằng chứng khác về một vật thể nổi tiếng bị tác động bởi lỗ đen: G2.

G2 từ lâu được cho là một ngôi sao khổng lồ nằm cận kề lỗ đen mà các nhà khoa học hồi hộp chờ đợi xem nó có bị quái vật say ngủ này nuốt hay không. Nhưng nghiên cứu mới, cũng công bố trên The Astrophysical Journal, cho thấy nó G2 không phải sao mà là một đám mây khi gồm 3 ngôi sao sơ sinh, chưa hoàn thiện.

Cụm vật thể đã thực sự đi vào lỗ đen và có bị tác động mạnh, kéo giãn ra và làm méo mó, nhưng sau đó được thả ra và dần hồi phục, vẫn tiếp tục phát triển: rõ ràng quái vật vẫn thức, nhưng có vẻ không phải lúc nào cũng là quái vật.

Năm 2019, một nghiên cứu khác công bố trên The Astrophysical Journal Letters cho thấy thậm chí đã có một "ngọn lửa" sáng hơn 75 lần bình thường phát ra từ Sagittarius A* ở bước sóng gần hồng ngoại, một cách đột ngột rồi nhanh chóng biến mất.

Công trình khác công bố trên Nature Astronomy vào tháng 1-2021 thì đưa ra một kịch bản khả dĩ về nguyên nhân "ngủ đông" của quái vật và đồng thời đưa ra gợi ý rằng quái vật ở trung tâm thiên hà chúng ta chỉ ngủ một giấc ngắn, tức chấp nhận việc nó sẽ thức giấc bất cứ lúc nào.

Nghiên cứu này cho rằng "ngủ đông" là trạng thái tạm thời của lỗ đen vì bị bỏ đói sau một cuộc hợp nhất thiên hà.

Va chạm thiên hà cung cấp nhiên liệu cho lỗ đen trung tâm, làm tăng đáng kể hoạt động của nó. Tuy nhiên sự tiến hóa động học của vật chất khí bao quanh lỗ đen nếu bị quá mức thì chính luồng năng lượng "ợ hơi" sẽ đẩy các vật chất khác ra xa lỗ đen, khiến nó bị bỏ đói trong ít nhất một triệu năm và tạm thời ngủ đông.

Khám phá chấn động về vườn ươm lỗ đen trong vũ trụ

Các nhà nghiên cứu sóng hấp dẫn tại Đại học Birmingham đã phát triển một mô hình mới, có thể giúp các nhà thiên văn học theo dõi nguồn gốc của các hệ thống lỗ đen siêu nặng trong vũ trụ.

Khám phá chấn động về vườn ươm lỗ đen trong vũ trụ
Kham pha chan dong ve vuon uom lo den trong vu tru
 Các lỗ đen được hình thành sau sự sụp đổ của các ngôi sao và cũng có thể là sau vụ nổ siêu tân tinh. Những lỗ đen khổng lồ này được đo bằng khối lượng mặt trời (M ⊙ ).

10 bí mật về lỗ đen vũ trụ có thể bạn chưa biết

Lỗ đen - đối tượng duy nhất trong vũ trụ có khả năng “bẫy nhốt” ánh sáng bằng lực siêu năng của mình - đủ để hấp dẫn nhân loại nghiên cứu và tìm hiểu.

10 bí mật về lỗ đen vũ trụ có thể bạn chưa biết

1. Lỗ đen vũ trụ không hút mọi thứ

Một số người nghĩ rằng lỗ đen vũ trụ giống như máy hút bụi vũ trụ khổng lồ, hút mọi thứ xung quanh. Nhưng thực tế thì hố đen cũng giống như bất kỳ đối tượng nào tồn tại trong không gian ngoại trừ lực hấp dẫn cực mạnh.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet

Lỗ đen vũ trụ không hút tất cả mọi thứ như bạn nghĩ.

Nếu thay thế Mặt Trời với một lỗ đen có cùng khối lượng, Trái Đất vẫn bình ổn quay quanh lỗ đen như quay quanh Mặt Trời mà không hề bị hút vào.

2. Einstein không phải là người phát hiện ra lỗ đen

Mặc dù tuyết tương đối của Einstein dự đoán được sự hình thành lỗ đen, nhưng Karl Schwarzschild mới là người đầu tiên sử dụng phương trình của Einstein và chứng minh lỗ đen có thể thật sự hình thành. Ông làm điều này vào năm 1915, đúng thời gian Einstein cho ra thuyết tương đối rộng.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-2

Trước đó rất lâu, bác học người Anh John Michell dự đoán về sự tồn tại của “sao tối” lớn có thể sở hữu lực hấp dẫn đủ mạnh để kéo cá ánh sáng vào. Nhưng cho đến năm 1967, lỗ đen mới có tên hiệu như bây giờ.

3. Lỗ đen sẽ kéo chúng ta và mọi thứ ra như sợi mì

Lỗ đen thực sự có khả năng đáng kinh ngạc này. Hiện tượng này được gọi là "spaghettification” (hiệu ứng mì ống). Lỗ đen với mật độ vật chất siêu lớn của nó sẽ bẻ cong không - thời gian xung quanh một cách dữ dội. Nếu bị lọt vào, chúng ta sẽ bị biến dạng, kéo dãn từ từ, hình dạng trở nên dài ra và hẹp lại cho đến khi bị xé toạc ra.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-3

4. Các lỗ đen có thể sinh vũ trụ mới

Nghe có vẻ điên rồ khi cho rằng lỗ đen có thể hút mọi thứ rồi sinh ra vũ trụ mới, nhất là khi chúng ta còn chưa biết thật tồn tại vũ trụ khác nơi chúng ta đang sống hay không. Tuy nhiên, các lý thuyết này lại là lĩnh vực đang được nghiên cứu ngày nay.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-4

Khi nhìn vào các con số tính toán, các nhà khoa học thấy rằng có rất nhiều điều kiện thuận lợi để tạo ra sự sống ngoài kia. Những gì ở trung tâm lỗ đen phá vỡ mọi quy luật vật lý và có thể, theo lý thuyết, thay đổi các điều kiện rồi sản sinh ra vũ trụ mới.

5. Lỗ đen kéo không gian xung quanh

Không gian như một tấm cao su với các đường lưới. Khi các đối tượng vũ trụ đặt lên trên nó, nó chỉ lún một chút. Hiệu ứng này bóp méo các đường lưới khiến chúng không còn thẳng mà cong. Càng làm không gian lún sâu, thì không gian càng bị bóp méo và các đường cong cong hơn. Phần cong nhất là do các hố đen. Chúng tạo ra một giếng sâu đến nỗi không có gì có đủ năng lượng để thoát ra ngoài, kể cả ánh sáng.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-5

6. Lỗ đen là nhà máy năng lượng

Lỗ đen có thể tạo ra năng lượng hiệu quả hơn so với Mặt Trời của chúng ta. Những đĩa vật chất ở quỹ đạo xung quanh hố đen đóng vai trò quan trọng trong việc này. Phần gần rìa của chân trời sự kiện trên các cạnh bên trong của đĩa vật chất sẽ quay nhanh hơn nhiều so với các vật liệu tại cạnh ngoài của đĩa.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-6

Đây là do tác động cùa lực hấp dẫn mạnh gần chân trời sự kiện. (Chân trời sự kiện là biên phía trong của không - thời gian gần một điểm kỳ dị, tất cả các loại vật chất nếu nằm dưới giới hạn này, kể cả các sóng điện từ đều không thể vượt ra ngoài để đến với người quan sát).

Do vật liệu quay xung quanh và di chuyển nhanh nên nó nóng lên đến hàng tỉ độ và có khả năng chuyển đổi các vật liệu thành năng lượng dưới dạng bức xạ vật đen (Blackbody-radiation: hiện tượng giao thoa, nhiễu xạ và phân cực của ánh sáng chứng tỏ ánh sáng có bản chất sóng nhưng quang học sóng đã bế tắc trong việc giải thích sự bức xạ nhiệt của vật đen và hiện tượng quang điện).

Để dễ hình dung, có thể so sánh nếu tổng hợp hạt nhân chuyển đổi khoảng 0.7% khối lượng thành năng lượng thì lỗ đen chuyển đổi 10% khối lượng thành năng lượng.

7. Có một siêu lỗ đen ở trung tâm thiên hà của chúng ta

Các nhà khoa học tin rằng luôn có một lỗ đen khổng lồ ở trung tâm hầu hết các thiên hà - bao gồm cả thiên hà Milky Way của chúng ta. Những lỗ đen này đang neo giữ thiên hà, giữ chúng ở lại trong không gian.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-7

Theo đó, lỗ đen ở thiên hà Milky Way có tên Sagittarius A lớn hơn 4 triệu lần Mặt Trời. Mặc dù lỗ đen hiện cách chúng ta đến gần 30.000 năm ánh sáng khá yên tĩnh nhưng các nhà khoa học tin rằng 2 triệu năm trước, nó đã tách ra từ một vụ nổ có thể nhìn thấy từ Trái Đất.

8. Lỗ đen giữ thời gian chậm lại

Thời gian chậm lại khi bạn đến chân trời sự kiện - điểm không trở lại. Để hiểu tại sao, chúng ta quay lại ví dụ sinh đôi thường được dùng để giải thích thuyết tương đối rộng của Einstein.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-8

Một cặp sinh đôi, một người trên Trái Đất trong khi người kia phóng vào không gian với tốc độ của ánh sáng, rồi quay lại, trở về nhà. Người du hành trong không gian trẻ hơn người ở lại vì bạn càng di chuyển nhanh, thời gian càng chậm. Tương tự, khi đến chân trời sự kiện, bạn di chuyển tốc độ cao gây ra do lực hấp dẫn mạnh mẽ từ các lỗ đen nên thời gian sẽ chậm lại.

9. Lỗ đen bốc hơi theo thời gian

Các lỗ đen có thể không có đáy khiến một số năng lượng có thể thoát khỏi chúng. Phát hiện đáng ngạc nhiên này lần đầu tiên được đưa ra bởi Stephen Hawking năm 1974. Hiện tượng này được đặt tên là bức xạ Hawking.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-9

Bức xạ Hawking phân tán khối lượng của hố đen vào không gian và cứ như vậy qua thời gian, hố đen sẽ không còn gì. Đây là nguyên nhân khiến lỗ đen bị chết. Đây cũng là lý do tại sao bức xạ Hawking còn được biết đến như hiện tượng lỗ đen bốc hơi.

10. Mọi thứ đều có thể trở thành lỗ đen

Sự khác biệt duy nhất giữa một lỗ đen và Mặt Trời là trung tâm của lỗ đen được làm bằng vật liệu cực kỳ dày đặc, trong đó cung cấp cho các lỗ đen một trường hấp dẫn mạnh mẽ. Đó chính là trường hấp dẫn mà có thể bẫy nhốt tất cả mọi thứ, kể cả ánh sáng. Đây cũng là lý do tại sao chúng ta không thể nhìn thấy các lỗ đen.

10 bi mat ve lo den vu tru co the ban chua biet-Hinh-10

Do vậy, theo lý thuyết, có thể tạo ra lỗ đen từ mọi thứ. Ví dụ như nén Mặt Trời xuống còn kích thước chỉ 3,7 dặm, nén tất cả các khối trong ánh nắng Mặt Trời xuống một không gian vô cùng nhỏ, làm cho nó cực kỳ dày đặc đều tạo ra được lỗ đen. Tương tự, ta có thể áp dụng các lý thuyết này với cả Trái Đất hoặc cơ thể của chính mình.

Nhưng nhắc lại, đây chỉ là lý thuyết. 

Cực nóng: "Tóm sống" vòng tròn hooàn hảo, siêu ma quái bao vây lỗ đen

Đài quan sát tia X Chandra của NASA và Đài quan sát Neil Gehrels Swift đã ghi lại một cảnh tượng chưa từng thấy xung quanh một lỗ đen cách Trái Đất 7.800 năm ánh sáng.

Cực nóng: "Tóm sống" vòng tròn hooàn hảo, siêu ma quái bao vây lỗ đen
Cuc nong:
 Đài quan sát tia X Chandra của NASA và Đài quan sát Neil Gehrels Swift đã phát hiện những vòng tròn hoàn hảo, ma quái, chưa từng thấy bao quanh một lỗ đen V404 Cygni. 

Đọc nhiều nhất

Tin mới