Luật ngầm

Theo Thông tư 29/2016 của Bộ Công an về hướng dẫn việc cấp, sửa đổi, bổ sung hộ chiếu phổ thông trong nước cho công dân Việt Nam, thời gian làm hộ chiếu không quá 8 ngày làm việc đối với hồ sơ nộp tại phòng quản lý xuất nhập cảnh, và 5 ngày làm việc tại Cục quản lý Xuất nhập cảnh (Bộ Công an). Mức phí đối với hộ chiếu mới cấp lần đầu là 200 nghìn đồng, và hộ chiếu cấp lại là 400 nghìn đồng.

Cận cảnh cán bộ phòng quản lý XNC Bắc Giang “làm luật”.

Tuy nhiên, thời gian làm hộ chiếu hiện nay tại các phòng quản lý Xuất nhập cảnh thường cao hơn gấp 2 lần quy định hiện hành. Do đó, lợi dụng sự sốt ruột của người dân, một cò mồi và cán bộ đã móc nối với nhau để làm hộ chiếu nhanh với mức giá gấp cả chục lần.

Suốt hơn nhiều tháng trời có mặt tại các phòng quản lý Xuất nhập cảnh ở miền Bắc, nhóm PV đã ghi nhận nhiều hình ảnh về việc chung chi tiền để có nhanh hộ chiếu.

Tại Phòng Quản lý Xuất nhập cảnh tỉnh Bắc Giang và Hải Dương, cảnh ngã giá của cán bộ Xuất nhập cảnh diễn ra công khai, phổ biến. Tại đây, PV ghi được rất nhiều cảnh cán bộ ngã giá thẳng thừng với người dân; mức giá làm nhanh trong 2-3 ngày là 1,6 triệu đồng; 10 ngày là 6 trăm nghìn đồng. Nhiều người làm hộ chiếu còn ngán ngẩm thở dài về sự tăng giá chóng mặt về mức phí làm nhanh. “Đợt trước, làm trong thời gian 10 ngày lấy chỉ có 400 nghìn đồng, nay đã lên tận 600 nghìn”, một người dân cho biết.

Cò mồi hoạt động trước phòng quản lý XNC Hải Dương.

Ở 2 phòng quản lý Xuất nhập cảnh này, bất kỳ người dân nào có nhu cầu làm hộ chiếu nhanh, chỉ cần gợi ý với cán bộ. Ngay lập tức, vị cán bộ làm hồ sơ sẽ nói thời gian và mức tiền phải đóng. Tuy nhiên, không phải bất cứ hồ sơ nào cũng trót lọt? Nếu hồ sơ có trục trặc không đủ điều kiện, người dân phải ra bên ngoài liên hệ với “cò” xử lý một cách kín đáo. Các “cò” sẽ cam kết bảo lãnh bằng cách tăng mức phí và đưa hồ sơ vào phòng riêng cán bộ Xuất nhập cảnh.

Trong thời gian thực hiện phóng sự, máy quay của PV không ít lần ghi nhận được cảnh cò mồi ra vào phòng riêng của cán bộ Xuất nhập cảnh để tuồn hồ sơ làm nhanh một cách công khai. Điển hình như trong phòng chụp ảnh (trong Phòng Xuất nhập cảnh Công an Bắc Giang, cách bàn nhận hồ sơ khoảng 3m), khi vừa mới đề xuất làm nhanh, một người mặc thường phục ngay lập tức ngã giá thẳng thừng. Thậm chí, khi người dân nói không đủ tiền mặt, vị này còn đề xuất chuyển khoản cho nhanh gọn. Vị này còn chỉ cho người dân cách chi tiền để làm nhanh như thế nào, liệt kê tỉ mỉ từng mức phí. “Chỉ cần kẹp 1,6 triệu đồng dưới chứng minh thư, tức khắc, cán bộ Xuất nhập cảnh sẽ hiểu ý”. “Em phải gợi ý một cách tinh tế, nếu nói to “cho em làm nhanh” lúc đông người, các anh sẽ không nhận đâu”, vị này nói.

Cảnh người dân đưa tiền làm hộ chiếu nhanh cho cán bộ Bắc Giang.

Bên ngoài phòng Xuất nhập cảnh Công an Bắc Giang, thực sự là lãnh địa của “cò mồi” với cả chục người túc trực một cách láo nháo. Bất cứ người dân nào xuất hiện tại đây, “cò mồi” nhanh chóng tiếp cận chèo kéo. Cảnh tượng người dân la liệt ngồi với cò làm thủ tục kín hai bên đường, đông vui náo nhiệt.

Tại các phòng quản lý Xuất nhập cảnh nói trên, nhóm PV còn ghi nhận được tình trạng chứng minh thư không đủ tiêu chuẩn, bị ép dẻo, mất viền góc… nhưng chỉ cần bỏ thêm 200-400 nghìn đồng cho “cò” hoặc cán bộ Xuất nhập cảnh, hồ sơ sẽ được xử lý êm đẹp. Anh S (32 tuổi, ở Hải Dương) cho biết, CMND của anh bị bong tróc, không hợp lệ. Thế nhưng khi được “cò” dẫn vào và gợi ý chi thêm 200 nghìn đồng để lót tay cho cán bộ, hồ sơ của anh được tiếp nhận ngay.

Phòng Quản lý Xuất nhập cảnh tỉnh Bắc Ninh (số 14 Lý Thái Tổ, TP Bắc Ninh), mức phí làm nhanh đã thành “luật ngầm”: 1,2 triệu đồng trong vòng 5 ngày. Nơi đây, dù số lượng “cò mồi” hoạt động công khai không nhiều, nhưng mánh khóe tinh vi. Sáng 8/3, vừa đến trước cửa phòng Xuất nhập cảnh, một cò mồi tầm 50 tuổi tên T vội vàng chạy đến gợi ý làm nhanh. Nhiều người khác cũng đang ngồi cùng “cò” để kê khai thông tin. Như muốn chắc chắn hơn, cò mồi còn ghi dòng chữ “Gửi chị M.A (cán bộ Xuất nhập cảnh - PV) làm nhanh” trên bìa hồ sơ. “Bây giờ cháu chuẩn bị 1,2 triệu đồng. Khi nào chị M.A bảo nộp tiền thì nói cho em làm nhanh nhất có thể. Cứ để sẵn 1,2 triệu đồng trên tay, là nó hiểu ngay”, bà T dặn dò.

Để hồ sơ xử lý nhanh chóng hơn, bà T còn gợi ý tiếp tục lót tay cho cán bộ 100 nghìn đồng. Tuy nhiên, khi chúng tôi trả giá, bà T liền đổi giọng, chửi bới phủ đầu và cho rằng đó là phí “cứng” trong phòng kín, không thể bớt được.

Đúng như những gì “cò mồi” hướng dẫn, người làm chỉ cần nói nhỏ và để tiền sẵn trên bàn. Cán bộ lập tức hiểu ý. Thậm chí, do đã được “cò mồi” báo giá nên khi người dân hỏi lại lần nữa về mức giá cho rõ, cán bộ nhận hồ sơ không trả lời mà cúi mặt, mấp máy môi đủ nghe con số.

Tất cả những cuộc ngã giá cao đều không có biên lai. Thay vào đó, người làm hộ chiếu nhanh chỉ nhận được tờ giấy ghi đã đóng 200 nghìn đồng theo như quy định.