Mỹ đơn phương cam kết chấm dứt các cuộc thử nghiệm mang tính phá hủy trong không gian trong bối cảnh xuất hiện lo ngại Nga có thể bắn hạ các vệ tinh tình báo của Mỹ đang được sử dụng tại Ukraine.

Mỹ lên án các vụ thử tên lửa diệt vệ tinh của Nga và Trung Quốc

Theo trang Asia Times, Mỹ thông báo rằng nước này sẽ không tiếp tục tiến hành các vụ thử nghiệm tên lửa diệt vệ tinh (ASAT). Động thái này nhằm định hình các quy tắc về việc sử dụng có trách nhiệm không gian ngoài Trái đất và ngăn chặn các hoạt động quân sự hóa không gian.

Các vụ thử tên lửa chống vệ tinh có sức hủy diệt tạo ra lượng lớn mảnh vụn không gian, có thể gây nguy hiểm cho các vệ tinh và tàu vũ trụ. Ảnh: Atalayar

Trong bài phát biểu ngày 18/4 tại Căn cứ Vandenberg của Lực lượng không gian Mỹ, Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris tuyên bố rằng Mỹ cam kết không tiến hành các vụ thử nghiệm tên lửa diệt vệ tinh trong tương lai.

“Nói một cách đơn giản, các vụ thử nghiệm này nguy hiểm và chúng tôi sẽ không thực hiện” – bà Harris nói. Phó Tổng thống Mỹ còn bày tỏ hy vọng các quốc gia khác sẽ noi gương Mỹ dừng thử nghiệm ASAT.

Trong một tuyên bố khác, Nhà Trắng nói rằng cam kết trên giải quyết một trong những đe dọa cấp bách nhất đối với an ninh và tính bền vững của không gian.

Nhà Trắng còn nhấn mạnh các vụ thử vũ khí ASAT của Nga và Trung Quốc đã tạo ra lượng lớn các mảnh vỡ không gian ở tốc độ cao, có khả năng gây nguy hiểm cho các vệ tinh và tàu vũ trụ khác.

Mỹ cũng từng thử vũ khí ASAT

Tháng 11 năm ngoái, Nga tiến hành một cuộc thử nghiệm tên lửa ASAT, phá hủy một vệ tinh cũ không còn hoạt động từ năm 1982. Vụ thử nghiệm đã tạo ra ít nhất 1.500 mảnh vụn không gian có thể theo dõi được.

Cuộc thử nghiệm diễn ra ở độ cao 500 km và 80 km trên quỹ đạo Trạm không gian quốc tế (ISS). Vụ thử đã buộc các phi hành gia trên ISS phải trú ẩn nhiều lần và phong tỏa các module bên trong vì quỹ đạo của trạm giao cắt với mảnh vỡ không gian đang bay tới.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã lên án gay gắt vụ thử ASAT trên của Nga. Ông Blinken nói rằng mảnh vỡ tồn tại lâu năm được tạo ra từ vụ thử nghiệm nguy hiểm và thiếu trách nhiệm này sẽ đe dọa các vệ tinh cũng như các vật thể khác trong không gian vốn quan trọng với an ninh, lợi ích kinh tế và khoa học của tất cả quốc gia trong hàng thập niên tới.

Ngoài Nga, Trung Quốc cũng đã tiến hành một vụ thử nghiệm ASAT năm 2007, phá hủy một vệ tinh thời tiết FY-1 không còn hoạt động ở tầm cao 863 km bằng tên lửa đạn đạo DF-21 được sửa đổi.

Vụ thử đã tạo ra khoảng 3.000 mảnh vỡ không gian – đám rác lớn nhất từng được tạo ra trong một cuộc thử nghiệm trên quỹ đạo.

Thời điểm đó, người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, ông Gordon Johndroe nói rằng: “Mỹ tin việc Trung Quốc phát triển và thử nghiệm những vũ khí như vậy là không phù hợp với tinh thần hợp tác mà hai nước mong muốn trong lĩnh vực không gian dân sự”.

Ông Johndroe nói thêm rằng Mỹ và các quốc gia khác đã bày tỏ lo ngại về vụ thử này với Trung Quốc.

Tuy vậy, Mỹ cũng từng tiến hành thử nghiệm ASAT. Tháng 2-2008, Mỹ bắn hạ một vệ tinh trinh sát tối mật ở độ cao 241 km bằng tên lửa SM-3 phóng đi từ tuần dương hạm USS Lake Erie.

So với các vụ thử của Nga và Trung Quốc, hầu hết mảnh vỡ không gian từ vụ thử của Mỹ đều rơi trở lại khí quyển Trái đất và tự thiêu hủy sau 48 giờ. Tất cả mảnh vỡ còn lại đều rơi trở lại trong vòng 40 ngày và không có mảnh vỡ nào đủ lớn để tồn tại sau khi trở lại khí quyển.

Lo ngại Nga bắn hạ vệ tinh tình báo của Mỹ tại Ukraine

Phó Tổng thống Mỹ Harris đưa ra thông báo trên giữa lo ngại Nga có thể tấn công trực tiếp các vệ tinh tình báo, trinh sát và giám sát của Mỹ. Những vệ tinh này được cho là đóng vai trò quan trọng hỗ trợ Ukraine đối phó cuộc tấn công của Nga.

Một cuộc tấn công trực tiếp từ Nga chống lại các vệ tinh của Mỹ dường như khó có thể xảy ra vì điều đó có thể sẽ kéo Mỹ tới gần hơn cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine. Dù vậy, Nga vẫn có các năng lực chống vệ tinh không hủy diệt khác như gây nhiễu và tấn công mạng.

Tuyên bố trên của Mỹ không phải là nỗ lực đầu tiên nhằm thiết lập quy tắc điều chỉnh việc sử dụng vũ khí ASAT. Năm 2008, Nga và Trung quốc đã trình một dự thảo Hiệp ước về ngăn chặn triển khai vũ khí trong không gian. Dự thảo đặt ra nhiều hạn chế quan trọng đối với việc sử dụng ASAT song lại ít nhắc tới việc hạn chế phát triển và triển khai chúng.

Năm 2010, Liên minh châu Âu (EU) trình bày một dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử đối với các hoạt động trong không gian, theo đó cấm triển khai vũ khí ASAT nhưng lại không đặt ra bất kỳ hạn chế nào đối với việc phát triển chúng.

Tháng 1/2012, Mỹ thông báo thay vì ký Bộ Quy tắc mà EU đề xuất thì nước này sẽ làm việc với EU để phát triển Bộ Quy tắc ứng xử quốc tế đối với các hoạt động trong không gian.

Bất chấp việc tự ban hành lệnh cấm thử nghiệm vũ khí ASAT và nỗ lực thiết lập các quy tắc quốc tế về ngăn chặn hoạt động quân sự hóa không gian, người ta tin rằng Mỹ đang phát triển công nghệ diệt vệ tinh tiên tiến hơn, chẳng hạn như laser di động triển khai trên mặt đất, gây nhiễu tần số vô tuyến, vũ khí vi sóng và thậm chí cả vệ tinh có khả năng diệt vệ tinh khác