Vĩnh Long là một trong những địa phương có diện tích trồng cam hàng đầu ở miền Tây, nhưng vụ cam năm nay nông dân đang lâm cảnh mất giá, thương lái chẳng buồn mua.

Ông Nguyễn Văn Thanh (xã Hiếu Nghĩa, huyện Vũng Liêm, tỉnh Vĩnh Long) chia sẻ với Tiền Phong, vụ này ông thu hoạch khoảng 40 tấn cam sành, thương lái đến mua chỉ 2.500 đồng/kg, trong khi chi phí sản xuất khoảng 8.000 đồng/kg.

“Giá rớt sâu quá, đã tới ngày thu hoạch nên đành bán lỗ, không neo được. Nếu neo thêm giá cũng không tăng, ngược lại còn làm cây cam mất sức, khó phục hồi về sau”, ông Thanh nói.

Người nông dân đứng ngồi không yên khi giá cam sành "xuống đáy". Ảnh: Đại Đoàn Kết.

Ông Nguyễn Thanh Kỳ (người dân ở huyện Trà Ôn) thì buồn rầu cho biết: “Thương lái kỳ kèo, cam đẹp thì mua giá 2.500 đồng/kg, nhưng cam của tôi lỡ vụ, chín vàng nên thương lái trả còn 2.000 đồng/kg. Vậy mà còn chưa bán được”.

Anh Nguyễn Văn Ngân, người có hơn 5ha cam sành ở xã Thới Hòa, huyện Trà Ôn than thở: "Giá này y chang như hồi đầu năm, thời điểm tháng 1 và tháng 2/2023. Giá rẻ mà mình không bán thì cam chín quá lứa cũng coi như bỏ. Từ đầu năm đến nay, giá cam sành có lúc cũng “nhích” lên được 5.000 đồng/kg vào tháng 6. Sau đó giảm dần xuống 3.500 đồng/kg, đến cuối tháng 11 và những ngày này thì coi như… chạm đáy”.

Chia sẻ với báo Công Thương, anh Ngân cho biết giá cam phải đạt từ 5.000 đồng/kg trở lên thì nhà vườn mới gỡ được vốn đầu tư và có lãi. Do giá vật tư nông nghiệp, giá thuê đất và nhân công lao động đều tăng cao nên chi phí đầu tư cho mỗi công đất (1.000m2) trồng cam cũng tăng theo, khoảng 120 triệu đồng/công (1.000m2). “Nếu tình trạng rớt giả thảm hại còn kéo dài, nhiều nhà vườn sẽ lâm cảnh nợ nần không cách gì trả nổi”, anh Ngân nói.

Theo các thương lái, từ nay đến cuối năm, giá cam sành khó có thể cải thiện bởi thị trường các tỉnh phía Bắc đang bước vào mùa lạnh, nhu cầu tiêu thụ giảm mạnh. Các tiểu thương cũng cho biết, họ chỉ mua đi bán lại cầm chừng…

Thông tin với Tiền Phong, đại diện Hợp tác xã (HTX) Cam sành Khánh Nhân (huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long) cho biết, khoảng 1 tháng nay, giá cam tại vườn chỉ khoảng 3.000 đồng/kg. Theo ước tính, chi phí sản xuất cho 1 công cam khoảng 100 triệu đồng; nếu năng suất khoảng 10 tấn, với giá bán 3.000 đồng/kg, nông dân lỗ 70 triệu đồng.

Giá cam sụt giảm mạnh được xác định do thị trường tiêu thụ ít, trong khi diện tích trồng ngày càng mở rộng. Ảnh minh họa: Hoàng Lộc/báo Lao Động

Nguyên nhân giá cam sụt giảm mạnh được xác định do thị trường tiêu thụ ít, trong khi diện tích trồng cam ngày càng mở rộng. Bình thường HTX cung cấp cho thị trường mỗi ngày 80 tấn nhưng hiện nay tối đa chỉ được 15-20 tấn. Riêng thị trường Tp.HCM trước đây mỗi ngày bán ra 20 tấn, hiện chỉ được một vài tấn… “Cam trên cây còn quá nhiều, có người không bán ký nữa mà họ bán xô luôn, không thì chờ rụng thôi. Chúng tôi cũng đã gửi thư ngỏ nhờ huyện, tỉnh và các bạn hàng ở Hà Nội hỗ trợ trong việc thu mua”, vị này nói.

Những năm gần đây, diện tích trồng cam sành ở Vĩnh Long tăng mạnh do lợi nhuận hấp dẫn, có lúc giá từ 13.000-18.000 đồng/kg. Tuy nhiên, do diện tích phát triển nóng (hiện có 18.000ha), nếu sản xuất rải vụ quanh năm, sẽ cung cấp khoảng 3.000 tấn cam/ngày, rất khó tiêu thụ. Trong khi đó, nông dân áp dụng nhiều biện pháp kỹ thuật canh tác nên năng suất cam sành không ngừng cải thiện. 5 năm trước, mỗi ha cam sành cho thu hoạch khoảng 36 tấn, giờ đã lên hơn 44 tấn, cá biệt có nhiều vườn đạt gần 100 tấn/ha. Sản lượng cam sành của Vĩnh Long vượt 900.000 tấn/năm.

Ông Nguyễn Văn Tám, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long cho biết, cam sành chủ yếu tiêu thụ nội địa trong khi đó, cung vượt cầu đã đẩy giá cảm giảm sâu.

“Diện tích cam sành của huyện Trà Ôn tăng nhanh trong giai đoạn 2018-2022, do người dân tự phát chuyển đổi trồng trên đất lúa, dù ngành chức năng từng khuyến cáo về vấn đề này. Ngoài ra, các tỉnh trong cả nước đều có thể trồng được cam dẫn đến cung vượt cầu, khiến giá cam sành rớt thê thảm, nông dân trồng cam thua lỗ nặng”, ông Tám thông tin.

Để không còn những mùa cam “đắng”

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, tìm hướng đầu ra cho sản phẩm là việc mà Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn luôn luôn thực hiện cho tất cả các loại cây trồng chứ không riêng gì cây cam. Tuy nhiên, để trái cam xuất khẩu tốt, sản phẩm cần đạt các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc và vệ sinh an toàn thực phẩm của các quốc gia nhập khẩu. Hiện nay, nhiều người nông dân mới chỉ chú trọng đến sản lượng chứ chưa chú trọng chất lượng, dẫn đến đầu ra gặp khó.

Chia sẻ với Đại Đoàn Kết, TS Đặng Kim Sơn, chuyên gia chính sách nông nghiệp của Viện Nghiên cứu thị trường và thể chế nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp cho hay, không riêng cam sành mà thời gian qua ở ĐBSCL nói riêng và cả nước nói chung luôn luôn vấp phải tình trạng một cây trồng cho dù có lợi thế, có thị trường, nhưng sau một thời gian phát triển ồ ạt thì rơi vào tình trạng cung vượt quá cầu, đứt gãy thị trường và giá tụt xuống. Nông dân chịu rủi ro nhiều nhất.

“Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, nhưng theo tôi có 2 nguyên nhân chính. Thứ nhất, nông dân sản xuất quá nhỏ lẻ, manh mún, các hộ gia đình không có liên kết, tổ chức với nhau trong các hợp tác xã, các tổ chức hiệp hội để bảo vệ nhau, thống nhất với nhau về quy hoạch, về tiêu chuẩn vệ sinh an toàn. Chưa liên kết được với thị trường, đáp ứng đúng yêu cầu của thị trường. Ví dụ như số hoá vùng trồng, cung cấp được số liệu xuất xứ hàng hoá đảm bảo được chất lượng, tiêu chuẩn. Do không liên kết, nông dân không có được sức mạnh đàm phán với các thương lái, các đại lý. Ngoài ra, do trồng tự phát nên thiếu quy hoạch, dẫn đến cung vượt cầu. Mặc dù chúng ta đã có chiến lược lớn chuyển từ sản xuất nông nghiệp đơn thuần sang phát triển kinh tế nông nghiệp nhưng tổ chức điều hành vẫn chưa tốt. Ví dụ cam sành là lợi thế ở ĐBSCL nhưng hiện nay vẫn phải cạnh tranh với nhiều địa phương khác cũng trồng cùng lại cây mặc dù chất lượng khác nhau. Do đó, cung vượt cầu làm cho giá cam rớt thê thảm và người nông dân thua lỗ”, TS Đặng Kim Sơn nói.

Cũng theo ông Sơn, hiện Việt Nam chưa có đơn vị nào chịu trách nhiệm nghiên cứu thị trường để theo dõi tình hình cung cầu trên thế giới và trong nước nhằm kịp thời cảnh báo, dự báo cho bà con nông dân. Cho nên mới có câu chuyện rớt giá của trái thanh long, dưa hấu, rồi bây giờ đến cam. Sắp tới rất có thể là sầu riêng, bơ nếu chúng ta vẫn tăng diện tích trồng, thiếu quy hoạch.

“Một điểm nữa, hệ thống logistics (vận chuyển, kho lạnh, bến bãi) hầu như chưa có. Người nông dân tự xoay sở với thị trường thông qua hệ thống thương lái và các dịch vụ nhỏ. Vì vậy, khi thị trường chững lại, nông sản tươi không vận chuyển kịp thì chỉ có thể đổ bỏ”, ông Sơn chia sẻ.