Câu chuyện hàng trăm ngư dân huyện Đại Lộc (tỉnh Quảng Nam) rơi vào cảnh nợ nần chồng chất vì đã trót làm ăn vơi thương lái Trung vẫn còn đó, liệu ngư dân miền Trung có rút ra bài học kinh nghiệm?
Những bài học còn nguyên giá trị
Câu chuyện dân buôn Trung Quốc nay mua thứ này, mai mua thứ khác luôn là chủ đề nóng từ làng quê ra thành thị suốt nhiều năm qua. Danh sách những thứ lạ đời mà thương lái Trung Quốc tìm mua tại Việt Nam càng được nối dài. Họ đã mua không biết bao thứ từ sừng, móng trâu bò, ốc bươu vàng, gỗ sưa, dứa, dừa non, rễ sim, hoa ngâu, lá cây phong ba, hạt chè, xơ dừa đến đuôi trâu, phân trâu… Dù mua bán công khai hay lén lút với thương lái Trung Quốc thì đa số người dân cũng không rõ “Trung Quốc mua những thứ đó để làm gì”. Nhưng có một thực tế đau lòng là dù cho mua cái gì đi nữa thì cũng chỉ diễn ra trong một thời gian rất ngắn rồi các thương lái này lẳng lặng “bỏ của chạy lấy người”, để lại thiệt hại nặng nề cho người dân Việt Nam.
 |
| Ngư dân cần tỉnh táo để không mắc bẫy thương lái Trung Quốc. |
Dù vụ vỡ nợ đã xảy ra cách đây hơn một năm, nhưng đến nay chị Nguyễn Thị Phương, ngụ xã Đại An, huyện Đại Lộc và nhiều thương lái khác ở Quảng Nam vẫn chưa trả hết nợ vì đã trót làm ăn với thương lái Trung Quốc. Chị Phương kể: Cách đây hơn một năm, mỗi ngày có hàng chục người ra tận cánh đồng Bầu Tròn để thu mua ớt tươi về bán cho đầu nậu Trung Quốc. Lúc đó, 1 kg ớt tươi có giá 18.000 đồng nên nông dân rất phấn khởi. Thấy ớt tươi được giá, nhiều nông dân đã đua nhau phá bỏ vườn bầu, khổ qua… để chuyển sang trồng ớt. “Thế rồi, họ (thương lái Trung Quốc- PV) bỗng nhiên dừng mua ớt xanh. Không còn cách nào khác, nhiều nông dân đành bán ớt với giá rẻ mạt, khoảng 8.000 đồng/kg. Nhiều hộ để ớt chín mới thu hoạch, mang về phơi khô, chờ lên giá mới bán nhưng cuối cùng cũng chẳng ai mua” - chị Phương ngậm ngùi.
Không chỉ nông dân mà các thương lái người Việt cũng rơi vào cảnh khốn cùng. Đầu năm 2013, thấy việc bắt tay với Trung Quốc dễ kiếm tiền nên bà Trần Thị Hoa (trú Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng) đã lặn lội vào tận Đại Lộc để thu mua ớt rồi bán lại cho các đầu nậu Trung Quốc để kiếm lời. Nhưng công việc làm ăn này cũng chỉ kéo dài chưa đầy một tháng thì bất ngờ các thương lái Trung Quốc “lặn không sủi bọt” khiến bà phải ôm hơn 1 tỷ đồng tiền nợ mua ớt của nông dân mà đến nay vẫn chưa thể trả hết. “Làm ăn với thương lái Trung Quốc giống như chơi với dao, rất nguy hiểm, bởi hai bên không hề cam kết ràng buộc về việc mua bán mà chỉ tin nhau ở chữ tín. Vì vậy, khi thương lái Trung Quốc dừng mua hàng đột ngột, các đầu mối người Việt đành ôm nợ”, bà Hoa ngậm ngùi cho biết.
Anh Trần Văn Thành (trú Đại Lộc, Quảng Nam) cũng xót xa, nhớ lại: “Trước Tết, có một người lạ mặt đến dọ mua 100 tấn bần ổi để xuất qua Trung Quốc làm thuốc với giá 100.000 đồng/kg cây, 50.000 đồng/kg lá. Tôi đồng ý và đã bỏ ra khoảng 1 tỉ đồng để cùng hàng chục người tổ chức thu mua bần ổi khắp nơi. Sau khi gom đủ bần ổi, tôi gọi điện cho người này đến lấy hàng nhưng chết điếng vì nghe trả lời không mua nữa”.
Đừng để “dính bẩy”
Hiện tại chưa thể thống kê được chính xác số lượng nông sản Việt Nam xuất sang Trung Quốc bởi trong đó có rất nhiều mặt hàng đi theo đường tiểu ngạch, khó quản lý. Liên tục trong những năm qua, đã có không ít doanh nghiệp và nông dân Việt Nam phải nếm trái đắng khi làm việc với các thương lái Trung Quốc. Một chuyên gia kinh tế cao cấp khuyến cáo, người dân nên tỉnh táo, thận trọng trong làm ăn, giao dịch với thương nhân nước ngoài đặc biệt qua hình thức biên mậu (giao hàng rồi mới trả tiền). Vì hình thức thanh toán này chứa đựng nhiều rủi ro. Thực tế cho thấy, không ít thương lái nước ngoài đã tìm cách kiếm lợi cho mình và đẩy phần thiệt thòi về phía người nông dân, doanh nghiệp Việt Nam. Họ mua hàng và sẵn sàng đẩy giá lên cao gây bất lợi cho các doanh nghiệp trong nước.
Tuy nhiên, đó chỉ là một trong các chiêu bài “dụ” nông dân tập trung sản xuất loại nông sản đó dẫn đến tình trạng dư thừa, không thể tiêu thụ. Tiếp đó, các thương lái sẽ ép giá và mua rẻ…Một ví dụ nữa là khi nông sản của người dân vào chính vụ, nông dân dồn hàng đưa lên biên giới để xuất sang Trung Quốc. Tại đây, các thương lái sẽ bày ra trò kiểm dịch, nhằm đánh tụt chất lượng cũng như giá cả.
Các chuyên gia cho rằng nếu người dân cứ tiếp tục buôn bán với người Trung Quốc theo kiểu manh mún nhỏ lẻ như hiện nay, thì sẽ luôn bị dồn vào thế yếu. Còn thương nhân Trung Quốc sẽ giành thế chủ động, thao túng thị trường Việt Nam. Ông Trần Văn Lĩnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội chế biến thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết: “Việc nhiều thương lái Trung Quốc tìm mọi cách thu mua nông, thủy hải sản, sẽ gây bất lợi rất lớn cho các doanh nghiệp trong nước về lâu về dài. Bởi, doanh nghiệp của chúng ta sẽ không có hàng để xuất khẩu và dần dần sẽ mất bạn hàng. Người dân cũng phải tỉnh táo với chiu trò mua hàng giá cao của các thương lái Trung Quốc vì đây là hành vi không bình thường và thực tế đã chứng minh thương lái Trung Quốc đã nhiều lần giăng “bẩy” để người dân chúng ta bước xuống. Nếu không cẩn thận, người dân lại sẽ bị sập bẩy mà thương lái Trung Quốc đã giăng sẵn”.
