Xích Bích đồ của họa sĩ Vũ Nguyên Trực thời nhà Kim (1115-1234). Niên đại khoảng 1190-1196.

Năm Xích Bích trong Đại Thanh quảng dư đồ.

Cuộc tranh cãi về năm Xích Bích này có lẽ đã rất nhộn nhịp vào thời La Quán Trung. Trong Tam quốc diễn nghĩa, La Quán Trung đã đưa ra biện pháp khiến mọi người đều vui vẻ, đó là gộp hết các Xích Bích đó vào trong một trận đánh. Chiến trường Xích Bích trong Tam quốc diễn nghĩa vì vậy đã trải rộng từ Hoàng Châu cho tới Ô Lâm.

Dưới sự điều động của Chu Du, Thái Sử Từ cùng Tôn Quyền, Lục Tốn tiến đánh Xích Bích Hoàng Châu; Đổng Tập, Phan Chương cùng nhau đi đánh Xích Bích Hán Dương và Hán Xuyên; Chu Du, Trình Phổ đi đánh Xích Bích Bồ Kì. Ngoài ra còn có các cánh quân tiến đánh Ô Lâm, Di Lăng. Trận chiến Xích Bích mà ta quen thuộc nhờ tiểu thuyết của Hồ Hải tản nhân do đó có qui mô lớn gấp nhiều lần trận chiến Xích Bích ở trong lịch sử.

Mặc dù là một trong tám đại gia thời Đường-Tống, nhưng quan niệm của Tô Đông Pha về trận chiến Xích Bích là không có giá trị. Phàn Khẩu chính là một trong hai căn cứ mà Lưu Bị lui về sau trận Đương Dương-Trường Bản, và cũng là chỗ mà từ đó liên quân Tôn-Lưu kéo tới và giao chiến với Tào Tháo ở Xích Bích. Theo ghi chép của Tam quốc chí, vì thất bại trong trận chiến Xích Bích, thủy quân Tào Tháo đã rút về bờ bắc.

Có thể kết luận trận chiến Xích Bích diễn ra ở phía nam sông Trường Giang, do vậy Xích Bích phải ở phía nam. Xích Bích phía nam Trường Giang chỉ có Xích Bích Vũ Xương và Xích Bích Bồ Kì. Xích Bích Vũ Xương thì lại ở dưới Phàn Khẩu – căn cứ bàn đạp thứ nhất của liên quân Tôn-Lưu, vì vậy mà bị loại. Chỉ còn lại Xích Bích Bồ Kì (hay còn gọi là Xích Bích Gia Ngư), đó là chỗ mà nhiều người cho là hợp với sử.

Nguyên Hòa chí nói: “núi Xích Bích ở phía tây huyện Bồ Kỳ 120 dặm, phía bắc trông ra Đại Giang, bờ bắc của nó là Ô Lâm”. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Ô Lâm và Xích Bích cũng phức tạp hệt như chuyện đâu là Xích Bích.

Lại đến Ô Lâm

Tam quốc chí của Trần Thọ là tác phẩm đầu tiên tường thuật trận chiến Xích Bích.Điều đáng nói là, cách chỉ định địa điểm đại chiến cũng không thống nhất. Vũ Đế kỷ nói: “Công đến Xích Bích, cùng Bị giao chiến, gặp bất lợi”. Tiên chủ truyện nói: “Liên quân cùng với Tào Công đánh nhau ở Xích Bích, đại phá quân ấy, đốt hết thuyền chiến”. Tôn Quyền truyện viết: “Du, Phổ làm Tả, Hữu đô đốc, đều lĩnh vạn quân, cùng đi với Bị, gặp quân Tào Công ở Xích Bích, đại phá quân của Tào Công.

Tào Công đốt thuyền còn lại rồi rút lui”. Hoàng Cái truyện cho biết: “Cái theo Chu Du chống Tào Công ở Xích Bích, hiến kế hỏa công”. Chu Du truyện cũng nói: “cùng Bị hợp sức chống Tào Công, gặp ở Xích Bích”. Có điều, cũng có người nói khác, như trong Chu Du truyện cũng có nói: năm Xích Ô thứ 2, Gia Cát Cẩn, Bộ Chất dâng sớ khen Chu Du “bẻ gãy Tào Tháo ở Ô Lâm, đuổi chạy Tào Nhân ở Dĩnh Đô”.

Trình Phổ truyện viết: “cùng Chu Du làm Tả, Hữu đô đốc, phá Tào Công ở Ô Lâm, lại tiến công Nam Quận”. Lữ Mông truyện viết: “lại cùng với bọn Chu Du, Trình Phổ đi về phía tây phá Tào Công ở Ô Lâm, vây Tào Nhân ở Nam Quận”. Cam Ninh truyện nói: “sau Ninh theo Chu Du chống cự đánh bại Tào Công ở Ô Lâm”.

Lỗ Túc truyện dẫn Ngô thư cũng cho biết, lúc Lỗ Túc và Quan Vũ đơn đao phó hội, Quan Vũ đã nói: “Ở trận Ô Lâm, thân Tả tướng quân ở trong trận, ngủ chẳng cởi giáp, gắng sức phá quân Ngụy”. Cùng một trận đại chiến mà có người bảo đánh ở Xích Bích, có người nói đánh ở Ô Lâm.Điều đó khiến chúng ta nảy sinh ý kiến rằng Xích Bích – Ô Lâm chẳng qua chỉ là một, hoặc giả là ở rất gần nhau.Nguyên Hòa chí tả Xích Bích ở bờ nam, Ô Lâm ở bờ bắc, là hợp với ý đó.Trần Thọ không chú thích Xích Bích, Ô Lâm nằm ở chỗ nào.

La Quán Trung thì tả Ô Lâm chừng như ở phía sau Xích Bích, vì Tào Tháo bị đốt ở phía đông Xích Bích thì chạy qua Ô Lâm, lương thảo quân Tào cũng ở đó. Ngài Trần Văn Đức trong Khổng Minh Gia Cát Lượng đại truyện nói Xích Bích – Ô Lâm cách nhau 20 dặm (10 km), có lẽ cũng đồng ý với ý kiến này.

Tài liệu địa chí mô tả địa điểm Xích Bích – Ô Lâm sớm nhất phải kể đến các tài liệu thời Nam Bắc triều, trong đó đáng chú ý nhất là Kinh Châu ký của Thịnh Hoằng Chi người đời Lưu Tống và Thủy kinh chú của Lịch Đạo Nguyên thời Bắc Ngụy. Kinh Châu ký viết: “ven sông huyện Bồ Kỳ 100 dặm, bờ nam gọi là Xích Bích.

Chu Du, Hoàng Cái đáp thuyền từ nơi đây đi công phá quân của Ngụy Vũ ở Ô Lâm. Ô Lâm, Xích Bích đông tây cách nhau 160 dặm”. Thủy kinh chú viết: “sông Giang lại chảy về phía đông, đi qua phía nam Ô Lâm hạ. Hoàng Cái nước Ngô đánh bại Ngụy Vũ Đế ở Ô Lâm, tức là chỗ này”.

Đoạn sau đó lại nói: “sông Giang chảy về bên trái, đi qua phía nam núi Bách Nhân Sơn, bên phải đi qua phía bắc núi Xích Bích, xưa Chu Du và Hoàng Cái lừa đại quân của Ngụy Vũ Đế ở đây”. Mô tả Ô Lâm riêng, Xích Bích riêng. Hai chỗ này đông tây cách nhau 160 dặm (80 km). Kỳ thực mối quan hệ giữa Ô Lâm – Xích Bích rất quan trọng đối với việc tìm hiểu diễn biến thực sự của đại chiến Xích Bích. Rốt cuộc trận chiến này đã diễn ra như thế nào?