"Trung Quốc sử dụng sự đe dọa cố gắng ngăn chặn các quốc gia ASEAN khai thác tài nguyên ngoài khơi, đơn phương ngăn chặn việc tiếp cận với 2,5 nghìn tỷ USD dự trữ dầu khí", đặc phái viên Mỹ Robert O'Brien nói tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Mỹ sáng 4/11.

Ông O'Brien, cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng, cũng gửi thông điệp từ Tổng thống Trump mời các nhà lãnh đạo ASEAN "đến Mỹ tham gia hội nghị thượng đỉnh đặc biệt" trong quý I/2020. 

(Ảnh: Reuters)

Chiều 3/11, tại Bangkok, Thái Lan, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc có cuộc gặp với Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Khắc Cường. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đề nghị Trung Quốc tôn trọng các hoạt động kinh tế biển bình thường, phù hợp với luật pháp quốc tế của Việt Nam.

Trung Quốc đưa ra các yêu sách hàng hải trong vùng biển giàu tài nguyên ở Biển Đông, cử tàu thuyền vào khu vực và tăng cường quân sự hóa trái phép bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế.

Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo, trước khi lên máy bay hôm 3/11 tới tham dự hội nghị cấp cao ASEAN, phản đối hành động đơn phương của Trung Quốc biến đổi hiện trạng tại khu vực Biển Đông. Thủ tướng Nhật Bản nhấn mạnh chủ trương của Nhật Bản là tôn trọng tự do hàng hải dựa trên Luật biển quốc tế.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại hội nghị cũng chia sẻ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp trên Biển Đông, trong đó có các hoạt động quân sự hóa, các hành vi đi ngược lại luật pháp quốc tế trên biển, nhấn mạnh ủng hộ lập trường của ASEAN, kêu gọi tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, ủng hộ các nỗ lực xây dựng Bộ quy tắc COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Phát biểu tại hội nghị Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte nói rằng vấn đề Biển Đông phải được giải quyết một cách hòa bình theo luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Ông Duterte cũng nhắc đến chiến thắng của Philippines tại tòa trọng tài với Trung Quốc, nhấn mạnh không có cách nào khác cho các bên liên quan ngoại trừ con đường đi đến hòa bình.

Ông David Stilwell, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ về Đông Á và Thái Bình Dương, phát biểu tại một diễn đàn ở Malaysia hôm 31/10 rằng ASEAN nên có các động thái chống lại hành động quân sự hóa Biển Đông. "Đây là sân nhà của các bạn, đây là chỗ của các bạn. Việt Nam đã làm tốt công việc đẩy lùi. Tôi nghĩ rằng liên quan đến tính trung tâm của ASEAN... (Hiệp hội) sẽ tham gia với Việt Nam để chống lại các hành động gây mất ổn định và ảnh hưởng đến an ninh".