Sau quá trình thụ lý kéo dài ba năm, ngày 12/7, Tòa án Trọng tài Quốc tế (PCA) ở The Hague đã ra phán quyết về vụ Philippines kiện "đường lưỡi bò" của Trung Quốc.

Liên quan đến phán quyết PCA về "vụ kiện Biển Đông", tại cuộc họp báo hôm 14/7, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova tuyên bố Moscow ủng hộ các nỗ lực của ASEAN và Trung Quốc trong việc phát triển Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Maria Zakharova ngày 14/7 tuyên bố Nga ủng hộ việc các bên tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông giải quyết bất đồng "bằng con đường chính trị-ngoại giao trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển”. Ảnh Sputnik

Nữ phát ngôn viên Maria Zakharova tuyên bố: "Liên quan đến phán quyết ngày 12/7 của Tòa án trọng tài The Hague (PCA) trong vụ kiện Philippines, chúng tôi muốn lưu ý các điều sau đây. Quan điểm của Nga về tình hình ở Biển Đông trước sau như một và không thay đổi. Chúng tôi ủng hộ việc các bên tranh chấp lãnh thổ ở vùng biển nói trên nghiêm chỉnh chấp hành các nguyên tắc không sử dụng vũ lực, tiếp tục tìm kiếm cách giải quyết các bất đồng bằng con đường chính trị và ngoại giao trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 cũng như trong tinh thần các văn bản ASEAN-Trung Quốc".

Bà Zakharova nói thêm: "Chúng tôi ủng hộ những nỗ lực của ASEAN và Trung Quốc nhằm phát triển một Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông".

Bình luận về Bắc Kinh tuyên bố "không chấp nhận và không công nhận" phán quyết của Tòa PCA ở The Hague, nhà khoa học chính trị Nga Grigory Lokshin lưu ý rằng tuy Bắc Kinh không công nhận quyền tài phán của Tòa án Trọng tài Quốc tế (PCA), nhưng phán quyết được thông qua trong sự vắng mặt của các đại diện Trung Quốc là vì thủ tục này đã được ghi trong điều lệ của PCA.

Ông Lokshin nói: "Thủ tục tố tụng của PCA có cơ sở pháp lý quốc tế quan trọng là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Tất cả các nước trong khu vực, bao gồm cả Trung Quốc, đã ký kết và phê chuẩn công ước này. Điều đó có nghĩa là văn kiện này có cơ sở pháp lý chung cho việc giải quyết các tranh chấp biển. Phán quyết của tòa án trọng tài xác nhận những điều khoản quan trọng nhất của công ước".

Trong phán quyết dài gần 500 trang, ông Lokshin đặc biệt lưu ý đến hai điều. Toà án Trọng tài Thường trực ở The Hague tuyên bố yêu sách "đường lưỡi bò" của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý và bác bỏ "quyền lịch sử" của Trung Quốc ở Biển Đông. Và thứ hai, phán quyết xác định rõ ràng rằng các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trên các rạn san hô không có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý và một số “đảo nhân tạo” (vốn là rạn san hô và bãi đá ngầm) không được lãnh hải 12 hải lý.

Theo ông Lokshin, tất nhiên, Trung Quốc ra tuyên bố phản đối phán quyết PCA. Nhưng, văn kiện của toà án quốc tế đã được thông qua và không thể bị hủy bỏ. Phán quyết PCA phải được thực hiện, mặc dù toà án trọng tài Hague không có cơ chế để ép buộc các nước phải thực hiện quyết định của mình. Tuy nhiên, phán quyết của toà án có ý nghĩa pháp lý, đạo đức và chính trị. Và việc từ chối thực hiện nó có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho uy tín của Trung Quốc.

Ông Lokshin cho rằng Trung Quốc rất lo ngại về điều đó và hết sức cố gắng vận động dư luận ủng hộ quan điểm của họ không công nhận phán quyết của toà án trọng tài. Nhưng Bắc Kinh vẫn không đạt được nhiều thành công. Chỉ có khoảng một chục nước lên tiếng ủng hộ Trung Quốc. Và gần như tất cả các nước đó đều nằm cách xa vùng Biển Đông. Campuchia là một ngoại lệ duy nhất.

Trong tình huống này Trung Quốc sẽ hành động như thế nào? Nhiều chuyên gia dự đoán rằng, Bắc Kinh có thể rút tên ra khỏi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982. Theo ông Lokshin, điều này là không thể. Bởi vì công ước này không chỉ có những điều khoản bất lợi, mà cả những điều khoản thuận lợi cho Trung Quốc. Xin lưu ý đến việc trước đây Trung Quốc là một trong những nước ủng hộ tích cực nhất việc thông qua công ước này.

Nhà khoa học chính trị Nga cho rằng, trong tương lai gần Philippines và Trung Quốc sẽ nối lại cuộc đàm phán song phương. Trong mọi trường hợp, đàm phán là tốt hơn so với việc gia tăng căng thẳng. Những hành động gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Điều tương tự có thể nói về Mỹ. Hành động của Mỹ ủng hộ quyền tự do hàng hải trên Biển Đông có thể kích động những phản ứng gay gắt hơn từ phía Trung Quốc.

Theo nhà khoa học chính trị Nga, sẽ là ngây thơ nếu cho rằng sau khi Tòa PCA ở The Hague đưa ra phán quyết về Biển Đông, tình hình trong khu vực sẽ ổn định hoàn toàn. Tuy nhiên, phán quyết PCA tạo một cơ hội để hạ nhiệt căng thẳng.