Thanh tra Chính phủ vừa ban hành kết luận thanh tra về việc chấp hành quy định của pháp luật trong thực hiện 6 dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường tại TP.Hồ Chí Minh.

Điểm thẳng 6 dự án BOT có sai phạm

Báo cáo của UBND TP HCM cho biết, từ năm 2010 đến 6/2015, có 13 dự án BOT, BT trong lĩnh vực giao thông, môi trường đang được triển khai với giá trị gần 33.000 tỷ đồng của 8 nhà đầu tư. Trong số này có 5 dự án trong lĩnh vực giao thông đã hoàn thành với tổng mức đầu tư hơn 7.000 tỷ đồng, 8 dự án đã ký hợp đồng hoặc đang triển khai với tổng mức đầu tư gần 26.000 tỷ đồng.

Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra 6 dự án BOT ở TPHCM gồm: dự án xây dựng cầu Phú Mỹ; dự án đường kết nối cầu Phú Mỹ; dự án cải tạo, nâng cấp QL 1A đoạn An Sương- An Lạc; dự án mở rộng xa lộ Hà Nội; dự án cầu Bình Triệu 2; dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu.

Kết luận Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, UBND TP HCM thiếu trách nhiệm trong công việc, nên nhiều hợp đồng BOT, BT chưa đủ trình tự, thủ tục, điều khoản mâu thuẫn, sai quy định, tổng vốn đầu tư tăng sai dẫn đến thời gian khai thác thu phí hoàn vốn không đúng quy định, thiếu phương án huy động vốn, chưa đủ cam kết của ngân hàng hoặc nhà cấp vốn, trong khi điều khoản trong hợp đồng mâu thuẫn làm tăng chí phí, giảm doanh thu thu phí…

Cầu Phú Mỹ. Nguồn ảnh VNN.

UBND TP. HCM và các đơn vị chuyên môn đã có nhiều sai sót trong công tác thẩm định, phê duyệt dự án khả thi, nội dung dự án thiếu sự cần thiết phải đầu tư, phương án so sánh (như dự án xây dựng cầu Phú Mỹ và đường nối); Không lập hồ sơ và báo cáo thẩm định dự án điều chỉnh tại dự án cầu Phú Mỹ. Tại dự án mở rộng xa lộ Hà Nội, UBND TP. HCM đã để nhà đầu tư phê duyệt dự án vượt thẩm quyền; Phê duyệt chưa đầy đủ, thiếu tính chính xác, tăng sai tổng mức đầu tư tại hàng loạt dự án như dự án cải tạo, nâng cấp QL 1A đoạn An Sương - An Lạc; Dự xa lộ Hà Nội; dự án cầu Bình Triệu 2; dự án xây dựng đường nối từ đường Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu.

Những vi phạm này thuộc trách nhiệm của UBND TP.HCM, Sở GTVT, Sở KHĐT và một số cơ quan liên quan. Riêng việc thẩm định, phê duyệt dự án cải tạo nâng cấp QL 1 đoạn An Sương - An Lạc thuộc trách nhiệm của Bộ GTVT và các cơ quan chuyên môn thuộc bộ này.

Thanh tra Chính phủ kết luận, hầu hết các dự án BOT nêu trên đều chậm tiến độ, từ đó dẫn đến giảm doanh thu, tăng chi phí, lãng phí vốn đầu tư.

Chỉ định thầu không đúng quy định, ưu ái nhà đầu tư

Thanh tra Chính phủ cho rằng, UBND TP. HCM đã không xây dựng danh mục dự án, không thực hiện việc công bố danh mục, hoặc thực hiện công bố chậm. Mặt khác, việc lựa chọn nhà đầu tư các dự án chủ yếu thực hiện theo hình thức chỉ định thầu không đúng quy định pháp luật. Bên cạnh đó, một số dự án đã không triển khai thực hiện đúng quy định về lựa chọn nhà thầu, không lập kế hoạch đấu thầu…

Trong khi, theo quy định thì hàng năm căn cứ vào quy hoạch, phát triển kinh tế, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư sẽ kiến nghị với Bộ Kế hoạch - Đầu tư để trình Thủ tướng công bố hoặc tự công bố danh mục các dự án BOT theo thẩm quyền để kêu gọi đầu tư. Trên cơ sở công bố, cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổ chức lựa chọn nhà đầu tư để đàm phán, ký hợp đồng.

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ, trong công tác chọn nhà thầu tại dự án BOT cầu Phú Mỹ, UBND TP. HCM đã “ưu ái” chọn Công ty Cổ phần đầu tư xây Phú Mỹ làm nhà đầu tư khi chưa rõ năng lực của nhà đầu tư. Cụ thể, hồ sơ chuẩn bị đầu tư của doanh nghiệp thiếu phương án huy động vốn, chưa đủ giấy tờ cam kết của ngân hàng hoặc nhà cấp vốn, tức được lựa chọn khi chưa rõ năng lực nhà đầu tư.

Trong quá trình thực hiện dự án xây dựng đường kết nối vào cầu Phú Mỹ theo hình thức BT với tổng mức đầu tư trên 1.440 tỉ đồng, UBND TP. HCM đã không thực hiện việc xây dựng công bố danh mục kêu gọi đầu tư và đấu thầu rộng rãi mà giao luôn cho Công ty Cổ phần đầu tư xây Phú Mỹ thực hiện DA.

Tại dự án BOT nâng cấp cải tạo QL 1A đoạn An Sương - An Lạc (Do Bộ GTVT ký kết với nhà đầu tư là Công ty cổ phần đầu tư phát triển hạ tầng IDICO từ năm 2003, đến 2010 chuyển giao TP.HCM quản lý), quá trình thực hiện dự án, IDICO đã đề xuất bổ sung xây dựng 2 nút giao thông và lắp đặt dải phân cách làn xe cơ giới và thô sơ với tổng mức đầu tư hơn 704 tỷ đồng. Tuy nhiên, thay vì bổ sung dự án vào danh mục và kêu gọi các nhà đầu tư tham gia theo quy định, UBND TP. HCM đã chỉ định luôn IDICO làm nhà đầu tư…

“Việc không kiến nghị, không xây dựng và công bố kế hoạch dự án hoặc có nhưng chậm và chỉ định thầu đã không phát huy được nguồn lực xã hội, làm giảm tính cạnh tranh giữa các nhà đầu tư, khó lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực tài chính và kinh nghiệm tốt nhất”, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.

Kiến nghị xử lý khoản tiền sai phạm 2.172 tỷ đồng

Từ các sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành và TP.HCM xử lý khoản tiền sai phạm theo kết quả thanh tra là 2.172 tỷ đồng. Trong đó, phê duyệt không đúng khoản tiền 1.400 tỷ đồng, phê duyệt tăng sai 67 tỷ đồng, giảm tổng vốn đầu tư, điều chỉnh hợp đồng các dự án với giá trị 90 tỷ đồng, loại khỏi phương án tài chính đối với cầu Bình Triệu 2 gần 50 tỷ đồng, giảm giá trị quyết toán DA 497 tỷ đồng; thu về ngân sách thành phố từ các nhà đầu tư với giá trị hơn 41 tỷ đồng do thực hiện không đúng quy định...

Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Bộ GTVT, UBND TP.HCM phải tổ chức kiểm điểm, xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân đã vi phạm các quy định pháp luật, chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm đã giao nêu trong kết luận thanh tra.