Sa Tăng còn được gọi là Sa Ngộ Tĩnh (nghĩa là giác ngộ được tâm thanh tịnh) là Tam đồ đệ của Đường Tăng trong Tây Du Ký. Tuy tinh thông 18 phép thần thông biến hoá nhưng Sa Tăng luôn bị coi là nhân vật mờ nhạt.
Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng Sa Tăng thực sự là người mạnh nhất trong bộ ngũ đi Tây Trúc thỉnh kinh.
Trước khi hạ phàm làm yêu, về thân thế, Sa Tăng vốn là Quyển Liêm Đại tướng trên Thiên Đình, là vị thần trông coi xe loan ở điện Linh Tiêu, nhưng thực chất lại là vệ sĩ số một của Ngọc Hoàng.
Năm xưa, chẳng qua vì vô ý làm vỡ chiếc chén lưu ly ở hội Bàn Đào mà bị đày xuống hạ giới.
Trong Tây Du Ký, Sa Tăng là người trung hậu, chất phác, siêng năng và cần mẫn nhất trong 3 đồ đệ của Đường Tăng. Thế nhưng, Sa Tăng lại là người có quá khứ đáng sợ nhất.
Chuỗi hạt đầu lâu trên cổ mà Sa Tăng đeo tượng trưng những đời trước của Đường Tăng. Điều này thể hiện ở lời giải thích của Sa Tăng với Quan Âm Bồ Tát.
“Con ở khúc sông này đã ăn thịt không biết bao nhiêu người. Trước đây, đã có mấy người đi lấy kinh qua đây, họ đều bị con ăn thịt tất.
Phàm đầu lâu của những người bị con ăn thịt, con vứt cả xuống sông Lưu Sa, chúng đều chìm nghỉm xuống đáy. Thứ nước này, đến chiếc lông ngỗng cũng không nổi được.
Duy 9 chiếc sọ của những người lấy kinh này cứ nổi lềnh bềnh trên mặt nước, không sao chìm được. Con lấy làm lạ lắm, bèn xâu chúng lại thành một chuỗi, lúc rỗi rãi đem ra nghịch chơi...”.
Trong "Thi thoại Đường Tam Tạng thỉnh kinh" được viết trước khi tác phẩm Tây Du Ký ra đời, Sa Tăng từng nói với Tam Tạng pháp sư: "Dưới cổ ta là những đầu lâu của người mà ta đã từng ăn thịt". Và đó chính là mạng sống của 9 hòa thượng trước đó.
Về sau, nhờ sự giúp sức của Bồ Tát mà Đường Tăng cảm hóa được Sa Tăng.
Sau đó Sa Tăng được Đường Tăng nhận đồ đệ phò trợ sang Tây Trúc thỉnh kinh và thay luôn Bát Giới trong việc gồng gánh hành lý của sư phụ.
Cuối cùng nhờ chiếc bình hồ lô của Quan Thế Âm Bồ Tát và chuỗi vòng đầu lâu của Sa Tăng mà họ đã vượt sông Lưu Sa thuận lợi. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ chuỗi vòng đầu lâu đã được hóa giải, biến thành 9 ngọn gió bay đi.
Ít ai biết rằng, chính vì ăn thịt Đường Tăng trong suốt 9 kiếp mà Sa Tăng không chỉ trường sinh bất tử, công phu nội hàm cũng tăng lên đáng kể, khiến y trở thành yêu quái duy nhất được ăn thịt Đường Tăng.
Xét về vũ khí, vì làm hộ sĩ bảo vệ Ngọc Hoàng nên Sa Tăng được ban cho Hàng Yêu Bảo Trượng nặng tới 5.048 cân, vốn là một kỳ trân dị bảo trên Thiên giới.
Cây bảo trượng này không chỉ được đúc từ những vật liệu quý mà nó cũng có thể biến to nhỏ, ngắn dài tùy ý, không hề thua kém “Gậy như ý” của Tôn Ngộ Không.
“Nhành quế cung trăng thành khí giới/ Ðặt tên bửu trượng trừ yêu quái/ Ngươi Ngô Cang đốn rất cân phân/ Thợ Lỗ Ban làm không trễ nải/ Muốn nhỏ muốn to ý nhiệm mầu/ Biến dài biến vắn người kinh hãi”.
Sau này chính cây trượng đó đã biến thành đòn gánh để Sa Tăng gánh hành lý trên đường đi thỉnh kinh.
Năm 1980, sau khi đạo diễn Dương Khiết tìm được Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới. Để hoàn thành tác phẩm Tây Du Ký kinh điển, bà liền lên kế hoạch công phu để tìm sự đệ cuối cùng Sa Tăng.
Khi gặp mặt đạo diễn Dương, bà nhớ lại thì ra Diêm Hoài Lễ từng thử vai nhân vật quốc vương trong tập Trừ yêu ở nước Ô Kê và bị loại do không phù hợp. Thế nhưng khi hóa trang thành nhân vật Sa Tăng thì thực sự là quá giống.
Vậy là 3 đồ đệ của Đường Tăng đã hình thành.
