Trong ký ức của John Pilger, Việt Nam thời chiến là một đất nước nghèo đói, môi trường bị hủy hoại, nhà cửa bị đổ vỡ, khắp mọi nơi là bom đạn… Thậm chí đã có lúc nhắc tới Việt Nam là nhắc đến một cuộc chiến hơn là một đất nước.
 |
| Bức ảnh nổi tiếng của nhiếp anh gia Nick Út về hậu quả của bon Napan do Mỹ rải xuống Việt Nam |
Ông hồi tưởng: “Nghĩ tới Việt Nam là nghĩ tới bom Napan. Napan là một loại bom hóa học đặc biệt, dính vào da người và làm bỏng da của họ từ từ. Vào ngày đầu tiên tôi đến đây, tôi thấy bom Napan được thả xuống, nó nổ ra như một quả cầu máu bị vỡ, và khi bom được ngừng thả, những đứa trẻ vừa chạy vừa la hét trong hoảng loạn, và mọi thứ như chìm trong ngọn lửa. Nhớ tới Việt Nam còn là cảnh những người bị bắn và xếp hàng dưới đất như những con thỏ. Nhưng trên tất cả, Việt Nam là cuộc chiến của những công nghệ tối tân chống lại con người”.
Trong chuyến hành trình quay lại Việt Nam - đất nước từng được xem diễn ra những cuộc chiến dài nhất thế kỉ, Jonh Pilger đã đến Huế, địa đạo Củ Chi, Sài Gòn, Hà Nội… Huế - nơi từng được coi là thủ đô của nhà nước Việt Nam thời phong kiến với dòng sông Hương thơ mộng cũng từng chịu nhiều đau thương mất mát trong chiến tranh, nhưng với nghị lực phi thường, người dân nơi đây đã vượt qua tất cả sự sợ hãi để gây dựng lại.
 |
| Đạo diễn John Piler đang được một chiến sĩ giải phóng giới thiệu về địa đạo Củ Chi |
Địa đạo Củ Chi là một trong những điều ông ấn tượng nhất trong cuộc chiến ở Việt Nam. Đây là căn cứ lớn nhất và bí mật nhất của quân đội Miền Bắc tại miền Nam Việt Nam. Binh lính Mỹ chưa bao giờ tìm thấy hay phá hủy được đường hầm chính, ngay cả khi trụ sở chỉ huy chính của lính Mỹ- với đầy đủ máy điều hòa, máy tính, nhạc - chỉ cách đường hầm chính có 50 dặm. Biết bao bom đạn đã từng dội xuống nơi đây nhưng tất cả đều phải đầu hàng trước sự kiên cố của căn cứ chỉ huy này.
Còn Hà Nội, John Pilger không thể quên những trận bắn phá rải thảm bom bằng máy bay B52 bắt đầu vào dịp Giáng Sinh năm 1972. Người Mỹ tự tin vào chiến dịch này khi gọi B52 là “pháo đài bay” và tuyên bố sẽ cho Hà Nội quay trở về thời đồ đá. Tuy nhiên, họ đã lầm. Lần lượt các máy bay B52 đã bị bắn rơi rụng như sung và gây tổn thất lớn cho quân đội Mỹ.
 |
| Con trâu đi trước cái cày đi sau là hình ảnh phổ biến trên các cánh đồng Việt Nam sau chiến tranh |
Còn điều này nữa đưa đến thắng lợi của quân dân Việt Nam là sự lạc quan. Một trong những người sống sót đã nói với John Pilger rằng: “Chúng tôi đã hát khi bom dội xuống, tất cả chúng tôi, hát rất to. Tại sao? Vì ở Việt Nam, chúng tôi phải tin rằng tiếng hát sẽ át đi tiếng bom”. Tuy nhiên, hậu quả mà Mỹ để lại sau chiến dịch rải thảm bom bằng máy bay B52 là rất lớn, hàng nghìn người đã chết, nhà cửa thì tan hoang. Người ta ước lượng có khoảng 30.000 trẻ em Việt Nam bị mất đi thính giác bởi vì tiếng bom vào đêm Giáng Sinh năm đó.
Có lẽ chính vì những ký ức đó mà John Pilger đã nói: “Đến với miền Bắc Việt Nam giống như việc đi đến một mảnh đất sau khi xảy ra những thảm họa khủng khiếp”.
 |
| Khung cảnh tiêu điều của một làng ven biển miền Trung sau chiến tranh |
Việt Nam có thể đã trở thành một quốc gia tuyệt đẹp nếu như không có những bãi mìn, sự nghiện ngập, những làng mạc bị tàn phá, đất bị nhiễm độc hóa học, và những nắm mồ xếp hàng dài. Nó có thể đã trở thành một quốc gia yên bình độc lập, và có được nhiều lợi thế trong khu vực và trên thế giới. Nhưng chiến tranh Mỹ kéo đến đã làm chậm lại tiến trình này, cùng lúc đó gây ra cái chết của hàng triệu người dân và phá hủy mảnh đất này.
 |
| Hàng nghìn nấm mồ của các chiến sĩ đã hy sinh được chôn cất ở một nghĩa trang |
Và giờ đây là hình ảnh của một Việt Nam thanh bình, sự tàn bạo và căng thẳng cực độ hiện diện trên những đường phố nơi đây giờ đã qua, nền văn minh của người Việt Nam đang dần quay trở lại, niềm hân hoan khi được đoàn tụ, gia đình đi chơi cùng nhau, công viên và viện bảo tàng ở khắp mọi nơi, những buổi tập đá bóng, và trẻ con nô đùa vui chơi.
Mời quý khán giả theo dõi tập 3 của loạt phim tài liệu về chiến tranh Việt Nam của nhà báo, đạo diễn John Pilger với tựa đề “Ai còn nhớ đến Việt Nam”, phát sóng lúc 21h30, ngày 29/4/2015 trên kênh ANTG - Truyền hình An Viên.
