Bà Nobiron, một góa phụ 54 tuổi sống gần sông Brahmaputra ở phía Bắc Bangladesh, chứng kiến cảnh nhà bị cuốn trôi, tài sản mất hết khi các đợt lũ lớn quét qua làng vào hồi tháng 6, tháng 7.

“Tôi chưa từng thiệt hại nhiều đến như vậy vì lũ lụt. Ngôi nhà từ thời ông cha để lại đã trôi xuống sông với tất cả những thứ mà tôi đã dành dụm được trong suốt cuộc đời mình. Tôi không còn lại gì cả”, bà Nobiron chia sẻ.

Bangladesh - một quốc gia đồng bằng năm nào cũng hứng cảnh lũ lụt – đặc biệt bị ảnh hưởng nặng nề trong năm nay. Có thời điểm 1/3 lãnh thổ bị chìm nghỉm dưới nước.

Kaiser Rejve, Giám đốc tổ chức nhân đạo CARE Bangladesh, cho biết: “Trong những năm gần đây, tần suất lũ lụt bất thường ở nước này đã tăng lên đáng kể, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Các trận lũ lụt gần đây cũng báo hiệu tần suất và cường độ gia tăng nguy cơ lũ lụt và xói mòn ở Bangladesh trong những năm tới”.

Một người đàn ông lội xe qua vùng nước lũ gần thủ đô Dhaka của Bangladesh. Ảnh: AP.

Tuy nhiên, hiện trạng này không chỉ có mỗi Bangladesh hứng chịu mà nó là vấn đề của cả khu vực. Kể từ tháng 6, mưa lớn kéo dài đã dẫn tới tình cảnh lũ lụt tại nhiều khu vực ở Đông, Đông Nam và Nam Á, bao gồm các quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc, Nepal, Pakistan, Mông Cổ và Ấn Độ. Hàng triệu người mất nhà cửa và hàng trăm người thiệt mạng.

Tác động từ thảm họa thiên nhiên đến nền kinh tế châu Á cũng lớn hơn bất kỳ châu lục nào trên thế giới. Trong một báo cáo hồi tháng 8 của Viện nghiên cứu McKinsey Global, “đến năm 2050, 75% nguồn vốn toàn cầu có nguy cơ trải qua các trận lũ lụt sẽ nằm ở châu Á. Tiểu lục địa Ấn Độ và các vùng lãnh thổ ven biển Đông Nam Á sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất”.

Các số liệu khác cũng dự báo một viễn cảnh tương tự. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí khoa học Nature Communications năm ngoái ước tính đến năm 2050, 300 triệu người sống ở những vùng có thể xảy ra lũ lụt do biến đổi khí hậu gây ra. Phần lớn các vùng dễ bị tổn hại nhất là các nước châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh và Việt Nam.

“Khoa học ngày càng chính xác. Một điều mà chúng ta biết chắc là những vùng ẩm ướt sẽ ẩm ướt hơn, còn những vùng khô hạn thì càng khô hạn hơn”, chuyên gia Abhas K. Jha làm việc trong chương trình Quản lý Rủi ro Thiên tai và Đô thị ở Đông Á và Thái Bình Dương của Ngân hàng Thế giới cho hay.

Một người trồng rừng ngập mặn ở bãi bồi thuộc khu vực ven biển Alue Naga ở Banda Aceh, Indonesia. Ảnh: EPA.

Chỉ tính riêng tại Trung Quốc, 2,7 triệu người đã phải sơ tán và khoảng 63 triệu người bị ảnh hưởng do lũ lụt vào năm 2020. Tổng cộng 53 con sông tại nước này đang ở mức hoặc đạt gần mức cao kỷ lục. Nhiều con đập trên lưu vực sông Trường Giang cũng không còn đủ sức chứa nước, gây ra đợt lũ lụt tồi tệ nhất ở miền nam Trung Quốc kể từ năm 1961.

Trong khi đó, ở Nam Á, 17 triệu người đã bị ảnh hưởng trong năm nay và tình hình có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn do lượng mưa lớn được dự báo sẽ xảy ra tại nhiều khu vực của châu Á trong mùa này.

Đối với Nhật Bản, mặc dù người dân ở đây đã quá quen với các thảm họa thiên nhiên song năm nay cũng chứng kiến thời tiết ngày càng cực đoan. Những trận mưa kỷ lục ở tỉnh Kumamoto trên đảo Kyushu đã cướp đi sinh mạng của ít nhất 65 người trong tháng 7. Tháng 9 năm ngoái, các khu vực tỉnh Chiba ở phía đông Tokyo hứng chịu một cơn bão lớn khiến ít nhất 70.000 ngôi nhà hư hại và bị ngắt nguồn điện, ảnh hưởng đến hàng chục nghìn người.

Mặc dù nguy cơ lượng mưa cực đoan có thể tăng lên nhưng không có nghĩa là năm nào cũng có lũ lụt. Ông Homero Paltan Lopez, một chuyên gia về nguồn nước tại Đại học Oxford, cho hay: “Không chỉ lũ mà dòng nước có thể biến đổi hoặc trở nên khó dự đoán hơn”.

Đập Tam Hiệp mở các cửa xả lũ mở ra trong đợt lũ lớn nhất từ trước đến nay ở thành phố Nghi Xương thuộc tỉnh Hồ Bắc ngày 20/8/2020. Ảnh: AP.

Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới tập trung cắt giảm khí thải nhà kính nhằm giảm tác động lâu dài của biến đổi khí hậu.

Nhưng đối với tình trạng lũ lụt, việc cắt giảm khí thải nhà kính trong ngắn hạn và trung hạn không mấy hiệu quả. Lượng mưa lớn và mực nước biển dâng cao hiện nay là kết quả của lượng khí thải khổng lồ từ trước đến nay. Ngoài ra còn có các yếu tố phi khí hậu, như làn sóng di cư và sự phát triển đô thị cũng ảnh hưởng đến tác động kinh tế và xã hội của lũ lụt.

Chuyên gia K. Jha giải thích: “Mỗi tuần ước tính có khoảng một triệu người di chuyển đến khu vực thành thị”. Sự bùng nổ kinh tế trong nhiều thập kỷ của châu Á đã thúc đẩy làn sóng di cư. Các thành phố tại châu Á đã có thêm 200 triệu cư dân trong 10 năm kể từ năm 2000. Xu hướng này thể hiện rõ rệt nhất ở Trung Quốc, trong khi tốc độ đô thị hóa tại Pakistan, Indonesia và Ấn Độ cũng đang gia tăng mạnh mẽ.

“Nguy cơ lũ lụt tại các khu vực đó đồng nghĩa với việc nhiều người gặp nguy hiểm hơn. Dân số gia tăng, con người định cư lập nghiệp và xây dựng cơ sở hạ tầng công nghiệp tại các vùng dễ xảy ra lũ lụt”, Charles Iceland, Giám đốc Viện Sáng kiến nguồn nước toàn cầu, kết luận.