Đất nước Ukraine trên thực tế nằm trong tay một “chính phủ ma” bị quấn chặt bởi những sợi dây thừng do các tài phiệt điều khiển trong bóng tối, ông Mikheil Saakashvili, cựu Tổng thống Gruzia và hiện là Thống đốc vùng Odesa phát biểu tại Diễn đàn Chiến lược châu Âu Yalta được tổ chức tại Kiev hồi cuối tuần qua.

Ông Saakashvili, người mới đây cáo buộc nội các của Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk chỉ chuyên phục vụ giới tài phiệt, nói rằng chính phủ đã thất bại trong việc cải cách kinh tế và thực thi các chương trình luật pháp. “Chúng ta có thể nói chắc là đang có một dạng chính phủ ma, chính phủ trong bóng tối. Các bạn có thể mô tả Ukraine là một công ty liên doanh thuộc quyền sở hữu của giới tài phiệt. Mỗi tài phiệt nắm nhiều công tố, thẩm phán và các đơn vị vũ trang. Người ta thường đánh giá thực tế bằng trải nghiệm của chính mình và đó là nhìn nhận của tôi về chính phủ hiện nay. Người dân không thấy thành quả cụ thể mà họ được hưởng, rồi họ tức giận, phản kháng. Các công chức chính phủ giờ chẳng còn ai coi trọng và mọi thứ đang tiến đến sự tan rã”, Thống đốc Odesa phát biểu.

Tổng thống Petro Poroshenko phát biểu tại Diễn đàn Chiến lược châu Âu Yalta hôm 12/9. Ảnh: Sputnik

Để làm rõ cho nhận định trên, ông Saakashvili lấy dẫn chứng về hoạt động ngoài vòng pháp luật của phái cực hữu (Right Sector) và các nhóm theo đường lối dân tộc chủ nghĩa cực đoan khác. Theo đó, hoạt động chống đối của lực lượng này là hệ quả của việc chính quyền thiếu các chương trình cải cách, để cho các phần tử bán vũ trang nổi lên. “Điều này sẽ tạo ra làn sóng bất ổn lớn hơn. Điều mà chúng ta cần thực hiện là đẩy nhanh tiến trình cải tổ. Đó là vấn đề quyết định Ukraine có tồn tại dưới dạng một nhà nước hay không”, ông Saakashvili nhìn nhận.

Yuriy Lutsenko, Cựu Bộ trưởng Nội vụ và hiện là nghị sĩ Quốc hội Ukraine thuộc Khối Petro Poroshenko cũng đồng tình với những đánh giá trên. Ông này cho rằng cần phải có một cách tiếp cận mang tính cách mạng, ví như sa thải toàn bộ các thẩm phán – như những gì ông Saakashvili từng thực hiện ở Gruzia trước đây. Khó khăn nằm ở chỗ, chính quyền Kiev hiện nay không quyết đoán, làm cho người dân ngày một không tin tưởng vào chính quyền. Về nguyên nhân chậm chễ trong cải cách, nghị sĩ Lutsenko cho rằng một nửa các nghị sĩ hiện nay là đại diện cho các tài phiệt, giới doanh nhân, các quan chức tham nhũng và bọn họ hành động theo sự giật dây từ đằng sau. Sẽ không dễ để thay đổi thực tế này, khi mà các cơ quan thực thi pháp luật có xu hướng “truy quét” những viên chức tham nhũng “làng nhàng”, bỏ qua những “con cá lớn”, ông Lutsenko chia sẻ.

Sức ép gia tăng đối với Thủ tướng Arseniy Yatsenyuk?

Trả lời phỏng vấn ba tờ báo Washington Post (Mỹ), Independent (Anh) và Die Welt (Đức) ngày 13/9, Tổng thống Poroshenko thừa nhận ảnh hưởng của giới tài phiệt là thách thức thực sự đối với Ukraine. “Trong suốt thời gian, Ukraine là đất nước của tài phiệt. Lúc nào tài phiệt cũng kết cấu với chính quyền và đây là lần đầu tiên tôi – với tư cách là Tổng thống, phải thực thi nhiệm vụ đầy khó khăn là tiết giảm quyền lực của tài phiệt… Giờ Ukraine có hai mối đe dọa thực sự: Lực lượng ly khai ở miền Đông và giới tài phiệt. Chúng ta phải chú ý đến cả hai”, ông Poroshenko bày tỏ.

Sức ép nhằm vào Thủ tướng Ukraine Arseniy Yatsenyuk đang ngày một tăng. Ảnh: AP

Trong cuộc chiến chống tham nhũng, chống tài phiệt và đẩy mạnh nghị trình cải cách, Thủ tướng Yatsenyuk dường như là người ở thế “giơ đầu chịu báng”. Thống đốc Saakashvili đã gây bão dư luận khi cáo buộc ông Yatsenyuk là người “ngáng đường cải cách”, “hành động vì lợi ích của giới tài phiệt”. Một cuộc khảo sát mới được tạp chí có uy tín Novoye Vremya thực hiện cũng cho thấy, ông Yatsenyuk đứng cuối bảng xếp hạng về mức độ “ủng hộ cải cách” trong Nội các.

Dư luận Ukraine cùng truyền thông nước ngoài đồn đoán nhiều khả năng sẽ có sự chuyển giao quyền lực ở Kiev. 30.000 người Ukraine đã ký vào đơn thỉnh nguyện yêu cầu chỉ định ông Saakashvili làm người đứng đầu chính phủ thay thế ông Yatsenyuk. Nghị sĩ Victoriia Syuma thuộc đảng Mặt trận nhân dân của ông Yatsenyuk tiết lộ, Thủ tướng hiện “quá mệt mỏi với những nhiệm vụ của mình” và người thay thế có thể sẽ là Bộ trưởng Tài chính Natalia Yaresko hoặc Thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Oleksandr Turchonov.

Tờ Deutsche Wirtschafts Nachrichten (Đức) cho đăng bài bình luận, tiên lượng ông Yatsenyuk có thể sẽ bị thay thế bởi ông Saakashvili hoặc bà Yaresko. Quyết định sẽ phụ thuộc vào việc ở Mỹ thế lực nào sẽ là người thắng thế trong vấn đề Ukraine – lực lượng theo đường lối tân bảo thủ hay chính quyền ôn hòa của ông Obama. Đó có thể là một phần lý do khiến Tổng thống Poroshenko đưa ra câu trả lời nước đôi về tương lai của ông Yatsenyuk. Khi được hỏi về việc Thống đốc Saakashvili có “sớm” trở thành Thủ tướng Ukraine hay không, ông Poroshenko đáp “Hoàn toàn chứ! Ông ấy sẽ là Thủ tướng tài năng… của Gruzia”.