Vì sao Rằm tháng Giêng được gọi là Tết Nguyên tiêu?
Tết Nguyên tiêu, tức Rằm tháng Giêng là ngày rằm đầu tiên của năm mới. Ngày này còn được biết đến là “Hội hoa đăng” hay “Lễ hội đèn hoa”. Tại Trung Quốc, người ta còn tổ chức Lễ hội đèn lồng để kỷ niệm đêm rằm vô cùng quan trọng này, cũng là để chính thức kết thúc những ngày Tết Nguyên đán cổ truyền.
Có rất nhiều truyền thuyết liên quan tới ngày lễ ý nghĩa này.
Truyền thuyết thứ nhất kể rằng: "Ngày xửa ngày xưa có một con thiên nga từ trên thiên đình bay xuống hạ giới đã bị một người thợ săn bắn chết. Để trả thù cho con thiên nga, Ngọc Hoàng đã sai một đội quân Thiên đình đúng ngày 15 tháng 1 xuống hỏa thiêu toàn bộ con người và động vật dưới hạ giới. Rất may cho loài người là có một số vị thần trên Thiên đình không đồng ý với quyết định có phần hơi nặng tay của Ngọc Hoàng. Họ đã liều mình xuống hạ giới để hiến kế cho chúng sinh. Thế là vào ngày đó, nhà nhà treo đèn lồng và bắn pháo hoa để trên Thiên đình tưởng rằng nhà cửa của họ đã bị phóng hoả. Nhờ đó mà loài người mới thoát khỏi cảnh diệt vong".
Truyền thuyết thứ hai kể rằng: "Vào thời Hán Vũ Đế, có một cô gái trẻ tên là Yuanxiao sống trong cung bị cấm về thăm cha mẹ vào ngày 15 tháng 1 đã có ý định lao xuống giếng để tự vẫn. Cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của cô gái, một vị quan cận thần có tên là Dongfang Shuo đã nghĩ ra một kế để giúp cô. Ông tâu với Hán Vũ Đế rằng, ngày 16 tháng 1, Thiên dình sẽ sai Hỏa thần xuống thiêu rụi Kinh thành. Để tránh tai họa đó, mọi người phải treo đèn lồng trước cửa nhà mình và ngoài đường vào ngày 15. Theo lệnh của Hán Vũ Đế, ngày đó mọi nhà đều treo đèn lồng, nhân lúc mọi người đang mải ngắm những chiếc đèn xinh xắn đó, cô gái trẻ đã trốn về nhà thăm cha mẹ mà không hề ai biết".
Những truyền thuyết trên lý giải khá thú vị về nguồn gốc ra đời của Lễ đèn lồng trong đêm rằm đầu tiên của năm mới. Riêng các học giả Trung Quốc lại cho rằng, lễ hội này bắt nguồn từ truyền thống dùng lửa để xua đuổi xui xẻo và kỷ niệm ngày lễ hội đầu xuân của người dân.
Ngoài đèn lồng, người Trung Quốc còn làm những chiếc bánh Yuanxiao, tương tự như bánh chưng của người Việt để đón ngày này. Điều đó lý giải vì sao Rằm tháng Giêng còn có tên gọi là Lễ hội bánh Yuanxiao ở Trung Quốc.
Cúng Rằm tháng Giêng thế nào cho đúng?
Ngoài tới Chùa cầu bình an, may mắn, sức khỏe đầu năm trong dịp Rằm tháng Giêng, người Việt cũng rất coi trọng lễ cúng Rằm tại nhà. Để đón Tết Nguyên tiêu, các gia đình thường sắm hai lễ: Một là cúng Phật, cúng thần linh, Hai là cúng gia tiên vào giờ Ngọ.
Cúng Phật thường có mâm lễ chay tinh khiết và hương hoa đèn nến. Phật tử có thể tụng một thời kinh Phổ Môn hoặc kinh Dược Sư trước bàn thờ Phật để cầu bình an cho gia đạo, hoặc dâng hương và đọc bài ca tụng công đức của Đức Phật:
Tán Phật
Phật thân rực rỡ tựa kim san
Thanh tịnh không gì thể sánh ngang
Vô Thượng Chí Tôn công đức mãn
Cúi đầu con lạy Phật Sơn Vương.
Phật đức bao la như đại dương
Bảo châu tàng chứa đủ bên trong
Trí tuệ vô biên vô lượng đức
Đại định uy linh giác vẹn toàn.
Phật tại chân như pháp giới tàng
Không sắc không hình chẳng bụi mang
Chúng sinh bái vọng muôn hình Phật
Bỗng thấy tai nàn tận hóa tan.
Nam mô Thập phương Thường trụ Tam Bảo (3 lần, 3 lạy)
Riêng cúng gia tiên thường là mâm lễ mặn hoặc chay và phải có bánh trôi (chè trôi nước) trong mâm cúng lễ. Cúng bánh này, người Việt muốn gửi gắm ước nguyện về một năm mới hanh thông, trôi chảy. Cúng Rằm còn có hương hoa, đèn nến, trầu cau, một ít vàng mã và rượu.
Khi cúng, chúng ta đọc bài khấn Tết Nguyên tiêu như sau:
Văn khấn Tết Nguyên tiêu (rằm tháng Giêng) tại nhà
Nam mô A-di-đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật,Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ (chúng) con là: ...............................................
Ngụ tại:........................................................................
Hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm... gặp tiết Nguyên tiêu, tín chủ con lòng thành, sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngày Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài Thần. Cúi xin các ngài linh thiêng nghe thấu lời mời, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ................... nghe lời khẩn cầu, kính mời của con cháu, giáng về chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời Ông bà Tiền chủ, Hậu chủ tại về hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành phù hộ độ trì cho gia chung chúng con được vạn sự tôn lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng an bình.
Nam mô A-di-đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
