Hoàng Hoa Thám (1858-1913), được biết nhiều hơn dưới tên gọi Đề Thám, là nhân vật nổi bật trong lịch sử Việt Nam giai đoạn cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX.

Là thủ lĩnh chỉ huy cuộc khởi nghĩa Yên Thế khiến chính quyền thực dân Pháp mất nhiều công sức đánh dẹp, Đề Thám nhận được sự quan tâm rất lớn của công chúng trên cả phương diện quân sự, chính trị lẫn đời tư, hành trang, cuộc đời.

Đề Thám - Thời kỳ huy hoàng được Nhã Nam và Viện Pháp phối hợp phát hành nhân dịp 110 năm ngày mất của Đề Thám.

Cuốn sách vốn có nhan đề gốc là L'homme du jour. Le De Tham (Người đương thời. Đề Thám), được xuất bản năm 1909 tại Hà Nội. Đây là một trong những tài liệu sớm, có tính thời sự của Đề Thám, về các cuộc đối kháng quân sự giữa chính quyền Pháp và đội quân Yên Thế.

Tác giả biên soạn là Maliverney, chủ bút báo Tương lai Bắc Kỳ (L'Avenir du Tonkin).

Bìa sách "Đề Thám - Thời kỳ huy hoàng" (Ảnh: Nhã Nam).

Đề Thám - Thời kỳ huy hoàng gồm 3 nội dung chính: Giới thiệu nguồn gốc, tiểu sử Đề Thám và các hoạt động của ông trước năm 1909; Các bài báo, điện tín của phóng viên báo Tương lai Bắc Kỳ gửi về từ Yên Thế; Một số bài phóng sự, ký sự trận chiến năm 1909 tại Yên Thế.

Trong mắt quân Pháp, Yên Thế là vùng không dễ tiếp cận, tiềm ẩn nhiều hiểm nguy trắc trở, nghĩa quân cũng như người dân Yên Thế là những con người khó quy hàng. Còn Đề Thám thực sự là một "hùm thiêng", thoắt ẩn, thoắt hiện, không sao khuất phục nổi.

Trong quá trình chuyển ngữ, Nhã Nam gặp rất nhiều khó khăn để biên tập chính xác các địa danh hay nhân danh. Những thông tin này do tác giả Pháp ghi lại, thường giữ nguyên phiên âm tiếng Việt không dấu, có khi dựa vào trí nhớ hoặc lời kể nên không thể coi là chính xác tuyệt đối.

Ngoài ra, địa bàn hoạt động của Đề Thám rất rộng, gồm: Bắc Giang, Thái Nguyên, Lạng Sơn, nên các địa danh/nhân danh cũng có nhiều đơn vị như làng, xóm, thôn hoặc châu mà hiện nay sau nhiều lần cải cách hành chính, đã thay đổi hoặc không còn.

"Chúng tôi đã cố gắng tra cứu để biên tập đúng địa danh/nhân danh ở mức cao nhất và ý thức rằng nhiều chỗ vẫn có thể sai sót. Một số địa danh/nhân danh không thể tra cứu, đơn vị phát hành quyết định để nguyên văn phiên âm như bản gốc", Nhã Nam cho biết.

Chuyển ngữ và ấn hành cuốn sách này, Nhã Nam hy vọng Đề Thám - Thời kỳ huy hoàng là một chùm tư liệu đáng quý cho những độc giả muốn tìm hiểu thêm góc nhìn của người Pháp về Đề Thám.