Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Quốc phòng Philippines đã ra tuyên bố với nội dung nói trên. Còn chính phủ Philippines đang yêu cầu Bắc Kinh giải thích lý do Trung Quốc đã đưa các lô vũ khí và thiết bị quân sự ra bố trí ở một số đảo tranh chấp.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: Reuters

Liệu những tuyên bố này đánh dấu sự tái định hướng trong chính sách đối ngoại hoặc chỉ là một động thái ngoại giao?

Nhà khoa học chính trị Nga, Giáo sư Vladimir Kolotov cho rằng, Philippines đang chơi cờ vua đồng thời trên mấy bàn cờ:

"Trong mấy tháng đầu sau khi Rodrigo Duterte lên làm Tổng thống Philippines, ông đã ‘chơi’ công khai, kiên quyết chống lại Washington, từ chối đặt cược vào Mỹ và đồng thời cố gắng tạo mối quan hệ tin cậy hơn với Trung Quốc. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Philippines đã tiến hành trao đổi ý kiến với Bộ Ngoại giao Trung Quốc mà không nói trước công chúng, Manila đã bày tỏ quan ngại về hoạt động của quân đội Trung Quốc trong khu vực Biển Đông và thăm dò sự tiến hóa có thể có trong chính sách của Bắc Kinh đối với các đảo tranh chấp, mà Philippines luôn khẳng định có chủ quyền đối với một số đảo".

Tình trạng quan hệ Philippines-Trung Quốc khi ông Duterte lên nắm chính quyền có thể được mô tả là bế tắc. Sau khi nhận thức được rằng, Philippines không thể chờ đợi sự hỗ trợ thiết thực từ phía Mỹ (nước đã bị sa lầy trong các cuộc phiêu lưu ở Trung Đông, Bắc Phi, Đông và Tây Âu và Ukraine và có mối quan hệ hết sức phức tạp với Nga), Tổng thống Duterte đã đưa ra những tuyên bố cứng rắn chống lại Tổng thống Mỹ Barack Obama. Đồng thời, ít nhất trên lời nói, ông đã cố gắng đạt được sự hiểu biết với Trung Quốc.

Tuy nhiên, hiện nay có thể rút ra kết luận rằng Trung Quốc đang tiếp tục quân sự hóa Biển Đông và bỏ qua các tín hiệu tích cực từ phía Tổng thống Philippines. Vì thế ông Duterte không thể hy vọng Trung Quốc sẽ giảm hoạt động quân sự trong khu vực và các tranh chấp lãnh thổ sẽ được giải quyết trong khuôn khổ pháp lý.

Chuyên gia Kolotov cho rằng không phải ngẫu nhiên mà những tuyên bố của Manila phê phán Trung Quốc đang tiếp tục quân sự hóa Biển Đông đã vang lên trước thềm lễ nhậm chức Tổng thống của Donald Trump, mà trong chiến dịch vận động tranh cử ông đã hứa sẽ thực thi chính sách cứng rắn đối với Trung Quốc.

Liệu những tuyên bố này phản ánh ý định của Duterte lại một lần nữa đặt cược vào Mỹ?

Tất cả mọi thứ phụ thuộc vào chính sách đối với Châu Á, đặc biệt ở Đông Nam Á, của chính quyền mới ở Mỹ. Theo ý kiến của Giáo sư Kolotov, đặt cược vào việc đổi mới quan hệ đối tác với Mỹ có thể phản tác dụng. Các sự kiện trong những năm qua cho thấy rõ điều này. Trong khi Philippines hay một số nước khác ở Đông Nam Á thực hiện những bước đi nhằm xích lại gần nhau hơn với Mỹ, Bắc Kinh ráo riết củng cố vị thế của mình trong khu vực vì lo sợ kết quả của quá trình này. Leo thang căng thẳng là điều không tránh khỏi.