Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Thanh Hoa tên thật Nguyễn Thị Thanh, bà sinh năm 1950 ở Đại Mỗ, Từ Liêm, Hà Nội. Là chị của 6 người em trong một gia đình có hoàn cảnh khó khăn, từ nhỏ, Thanh Hoa đã phải làm nhiều công việc khác nhau để phụ giúp bố mẹ. Bà từng đi rửa bát thuê, tuy nhiên, sau một thời gian, vì còn quá nhỏ nên ông chủ cửa hàng không dám cho bà làm tiếp bởi e ngại điều tiếng.
Năm 9 tuổi, Thanh Hoa đã đoạt giải nhất cuộc thi Tiếng hát Họa mi của thị xã Hà Đông. Năm 16 tuổi, nữ nghệ sĩ bắt đầu học ở Trường Âm nhạc Việt Nam (là Nhạc viện Hà Nội sau này) và tốt nghiệp Trung cấp năm 1970.
Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Hoa thời trẻ. (Ảnh: FBNV)
Sau khi tốt nghiệp, Thanh Hoa trở thành ca sĩ của Đài Phát thanh Giải phóng và được hai nghệ sĩ cải lương Thanh Hùng và Ngọc Hoa nhận làm em nuôi. Cũng bởi vậy, bà lấy nghệ danh Thanh Hoa, ghép từ tên của hai nghệ sĩ này.
NSND Thanh Hoa từng đi biểu diễn phục vụ quân đội trong chiến dịch Hồ Chí Minh, nơi bà chứng kiến nhiều cảnh tượng khốc liệt. Thanh Hoa từng kể lại: "Có lần chúng tôi đang ngồi ăn cháo, một quả đạn nổ, tan tành nồi cháo không còn gì, may mà chúng tôi không ai chết".
Trở về công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam những năm sau đó, tên tuổi bà trở nên quen thuộc với công chúng. Bà được coi là ca sĩ thu âm nhiều nhất tại đây với 400 bản thu, trong đó có những ca khúc bất hủ, gắn liền với nhiều thế hệ như: Tình yêu của đất và nước, Con kênh ta đào, Khúc hát ru của người mẹ trẻ,Tàu anh qua núi, Tình yêu trên dòng sông Quan họ, Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò Nghệ Tĩnh, Mùa xuân làng lúa làng hoa, Đường tàu mùa xuân...
Chia sẻ trong chương trình Khách sạn 5 sao, NSND Thanh Hoa tâm sự: "Khi đi hát, tôi không nghĩ mình sẽ nổi tiếng đâu. Tôi công tác ở Đài tiếng nói Việt Nam trong 35 năm và 7 tháng, mỗi tuần đi thu 2 buổi, mỗi buổi thu 2-3 bài. Tính ra tôi đã có gần 500 bài đơn ca, tính cả lĩnh xướng, đồng ca, tốp ca… có lẽ tôi đã hát tới hàng nghìn bài".
Sự nghiệp thăng hoa nhưng NSND Thanh Hoa từng gặp không ít trắc trở trong chuyện tình cảm. Đó là khi cuộc hôn nhân đầu tiên của bà với nhạc sĩ Phan Lạc Khoa sớm tan vỡ, sau đó nam nhạc sĩ qua đời. Sau này, bà đến với nghệ sĩ xiếc Tôn Thất Lợi - người kém bà 6 tuổi.
Dù từng bị gia đình phản đối và không ít lời ra tiếng vào nhưng NSND Thanh Hoa và nghệ sĩ Tôn Thất Lợi vẫn gắn bó khăng khít. Sau hàng chục năm bên nhau, cặp đôi luôn dành cho nhau những cử chỉ yêu thương, trân trọng, thường sánh bước trong nhiều sự kiện.
Chia sẻ với Dân Việt, Thanh Hoa từng cho biết: "Ngoài việc sinh con, bà không có gì giống một phụ nữ theo cái cách mà người ta vẫn thường hay tôn vinh. Tôi không biết nội trợ, mỗi lần vào bếp thì cả nhà hoảng hồn vì chắc chắn sẽ lại có một món nào đó không ăn nổi. Tính cách tôi không yểu điệu thục nữ, cũng suốt ngày xông ra xã hội làm việc này việc kia".
Hiện tại, NSND Thanh Hoa và chồng sống tại nhà vườn 1.000m2 ở ngoại ô Hà Nội. Bà ít đi hát và đang giữ chức Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền của nghệ sĩ biểu diễn. Nữ nghệ sĩ từng chia sẻ, bà muốn làm điều gì đó cho thế hệ trẻ nhiều hơn là chạy show đi hát kiếm tiền. "Thời gian bây giờ điều mà tôi canh cánh nhất là làm gì cho thế hệ trẻ, làm gì để bảo vệ quyền lợi cho họ hay giúp họ có nét riêng để tỏa sáng trên con đường của họ...", bà tâm sự.
