Rồng là động vật thần kỳ, là một linh vật được nhiều người dân Châu Á sùng bái, tôn thờ. Thời thượng cổ, mỗi một dân tộc kể những bộ lạc nhỏ bé cũng đều có linh vật của riêng mình. Các linh vật được chọn thường là sư tử, hổ, voi, chim ưng hay khổng tước. Nhưng với rồng thì hoàn toàn trái ngược vì nó không phải là con vật có thực. Nhưng nếu từ góc độ văn tự để tìm nguồn gốc của rồng thì chữ “Long” (rồng) xuất hiện trong chữ Hán từ rất sớm.

Chữ viết sớm nhất trong chữ Hán là chữ tượng hình. Khi đã có chữ xuất hiện thì tất nhiên sẽ phải có vật tương ứng. Nếu nói như vậy thì rõ ràng rồng là con vật có thật. Những vật lý tưởng có thể tồn tại trong ý thức của chúng ta. Nhưng chúng ta không thể từ ý thức đến ý thức mà cuối cùng vẫn phải vật hóa nó. Chính vì thế con người ta sẽ dùng cách vẽ ra chân dung hay hình ảnh của vật. Vậy thì rồng có phải là động vật tồn tại trong đời thực hay không?

Có người nói rằng rồng là một con rắn vô cùng lớn. Có người giải thích rồng là cá sấu. Việc con rắn trở thành một trong biểu tượng của 12 con giáp có thể được giải thích bằng hai nguyên nhân: thứ nhất, rắn là đại diện cho một bộ côn trùng. Hai là do sự sợ hãi của con người dành cho nó.

Tại sao lại nói người cổ đại coi rắn là đại diện cho côn trùng. Chúng ta cùng xem nguồn gốc của chữ “ Xà” (rắn) trong tiếng Hán. Cách viết chữ “Xà” xuất hiện sớm nhất trong chữ Hán là “chữ Trùng( 虫)”. (xem hình 1)

Vốn chữ rắn là “它“, cũng là một chữ tượng hình ( giống hình 2). Theo sự diễn biến của tiếng Hán thì chữ “虫”(trùng) và “它“ hợp thành chữ hiện nay“蛇” Xà- rắn).

Hình2 ( chữ "Xà" - con rắn )

Ngoài con người ra, loài vật chỉ có chim, muông, côn trùng và cá. Theo quan niệm của người cổ đại cá không thuộc về thế giới sống của con người. Bộ côn trùng thì gồm nhiều chủng loại. Rất nhiều loài gần gũi, quen thuộc với con người nhưng tại sao người ta lại chọn rắn. Nguyên nhân giải thích hợp lý nhất có thể là vì nỗi sợ hãi mà rắn gây ra cho người cổ đại.  

Thời xưa con người đối mặt với hai nỗi sợ hãi nhất chính là rắn và sấm sét. Sét phóng ra tia lửa điện làm chết người nhưng sét là vật ở trên trời nên con người không thể giải quyết và lo được chuyện của trời. Nhưng con người  lại biết cách lợi dụng nó thế là phát minh ra trống . Tiếng trống rền vang như tiếng sấm. Binh sĩ nghe tiếng trống thì ào lên tiến công. Dùng uy lực của tiếng trống làm kinh hồn bạt vía quân địch trên chiến trường đồng thời kích lệ tinh thần quân ta.

Còn rắn thì cắn chết người. Thời cổ đại, xung quanh nơi ở của con người đều có rất nhiều rắn nên mọi người càng sợ rắn. Hổ, báo, gấu, tì hưu, lang sói đám mãnh thú này mọi người đều có cách để đối phó. Chỉ có rắn gần như không có cách nào. Thời cổ đại mưa nhiều, ao hồ sông ngòi lắm, cỏ dại um tùm. Đây là những điều kiện thuận lợi cho loài rắn sinh sôi nảy nở vì thế mà số lượng cũng nhiều vô kể.

Thời đó con người cũng phải sống gần và sống dựa vào các nguồn nước như ao hồ sông ngòi. Như thế vô tình đã chung với “lãnh địa” của loài rắn. Những loài rắn không có nọc độc rất dễ chung sống với con người. Nhưng còn rất nhiều loài cực độc. Bỗng nhiên gặp phải chúng ở cự ly gần hoặc không cẩn thận đạp phải chúng thì chúng nhất định sẽ tấn công lại. Những loại này chỉ cần một chút độc tính có thể giết chết người. Người nào đã bị rắn cắn mà không nguy hiểm đến tính mạng thì nỗi sợ hãi đó 10 năm chưa nhạt. Có khi bất chợt nhìn thấy cái dây nối gàu múc nước cũng hốt hoảng. Điều này chứng tỏ người xưa vô cùng sợ loài rắn.

Chọc ghẹo không được, trốn tránh cũng không xong. Rắn thường sống lẩn khuất nên khó nhìn thấy trước mà đề phòng. Có một cách “ động cỏ đuổi rắn” nhưng nếu gặp phải rắn đang lột da, giao phối, đẻ trứng hay đang quấn thành từng đống thì việc đập cỏ cũng không có tác dụng.

Từ việc sợ hãi không đối phó được với rắn con người đã chuyển sang căm ghét. Những lời nói mang tính thù hận, cay độc đều được khoác lên mình rắn. Ví dụ như chửi người khác là đồ rắn độc, khẩu xà tâm phật hay mỹ nhân xà. Nhưng con người dần dần phát hiện ra rắn rất ít khi chủ động tấn công con người và vốn cũng không phải muốn kết thù với con người. Ngược lại chúng còn giúp đỡ con người đó là bắt chuột kẻ thù phá hoại mùa màng.  

Vì sợ rắn người cổ đại chưa tìm ra cách chinh phục nên chuyển sang cung kính nó. Trên thế giới có rất nhiều bộ lạc đã dùng con rắn làm linh vật cho. Ở Trung Quốc không dùng rắn mà dùng con rồng làm linh vật. Vậy giữa rồng và rắn có mối quan hệ gì? Để giải thích nguồn gốc về con rồng chúng ta hãy xem chữ Hán đầu tiên về con rồng (hình 3). Nhìn ở kiểu chữ Giáp Cốt (chữ được khắc trên mai rùa) sẽ  thấy vốn ban đầu rồng chính là một con rắn lớn .

Thêm nữa, người mẹ đầu tiên của dân tộc Trung Hoa và truyền thuyết Phục Hy (nhân vật trong truyền thuyết cổ đại Trung Quốc) thủy tổ của dân tộc Hán đều là một người mang đầu người mình rắn. Nếu như thế lẽ nào tổ tiên của rồng và người mẹ nguyên thủy nhất được sùng bái cũng chính là rắn đó sao?

Hình 3 ( chữ "Long"  con rồng)

Trong hình 3 chỉ là một con rắn với dáng hình vô cùng xấu xí. Nó không có chút gì hợp với thẩm mỹ của chúng ta ngày nay. Nó thường giấu mình trong đám cỏ rậm ở nơi ẩm ướt tối tăm và không lên khỏi mặt đất và cũng không đứng lên được. Hơn nữa, rắn cũng không có tứ chi không hề giống chút gì với chúng ta. Vì sợ nó không làm gì được nó nên thần thánh nó. Con người đã dựa vào sự lý giải của mình đối với thần thánh mà tiếp tục tô vẽ nó lên theo sự tưởng tượng của mình. 

Đầu tiên là vẽ thêm sừng cho rắn giống như những lưỡi đao sắc nhọn tượng trưng cho quyền lực và uy nghiêm. Tùy theo tín ngưỡng, đức tin riêng của mỗi bộ lạc với linh vật của mình mà thêm những bộ phận khác nhau lên mình rắn. Nào là đầu lạc đà, sừng kỳ lân, mắt ô quy, tai trâu, chân thằn lằn, thân có vảy như tay hổ vuốt đại bàng.Tuy trên thân Rồng không có cánh như chim nhưng lại có thể bay cao trên thiên không hay lặn xuống biển sâu. Cuối cùng con rồng đã xuất hiện trên thân hình của con rắn. 

Rồng trở thành một trong 12 con giáp là do quan niệm về địa vị cao thấp. Việc địa vị cao thấp không thể nói rõ bản chất của con người. Con người khi vừa sinh ra đều bình đẳng chỉ là sau này mỗi người sẽ phát triển khác nhau sẽ có sự phân chia cao thấp khác nhau về địa vị xã hội còn nhân cách đương nhiên là là bình đẳng.

Rồng trở thành lãnh tụ của loài rắn, nhưng nguồn gốc của rồng vốn từ rắn. Đỉnh cao phải được bắt nguồn từ tầng thấp. Từ tầng thấp có thể lên được đến vị trí cao có nghĩa người bình thường cũng có thể trở thành rồng cao quý và không phải những ai cầm tinh rồng đều là người cao quý.