Mới đây, kênh truyền hình CNN phát phóng sự về một quán "bún chửi" ở Hà Nội mà người dẫn chương trình gọi đó là "món ăn đặc sắc của Việt Nam". Nghe nói, sém chút nữa tổng thống Obama cũng đến ăn thử ở hàng bún đó vào dịp thăm Việt Nam hồi tháng 5.

Nghĩ cũng lạ, người Hà Nội bây giờ có thể xếp hàng lũ lượt, vòng trong vòng ngoài, chen vai thích cánh để ăn uống ở một nơi mà có thể bị chửi thẳng vào mặt, với những từ ngữ thiếu văn minh không thể tưởng tượng nổi. Dường như, những từ ngữ ấy, nếu bị chửi ở chỗ này thì nó không còn là chửi nữa, mà nó như… ca hát, dù là kiểu ca hát của… ca sĩ Lệ Rơi.

Lại cũng nhiều người tỏ ra thích thú khi một quán ăn Hà Nội xuất hiện trên kênh truyền hình nổi tiếng của Mỹ, dù theo cách nào đi nữa. Mặt nào đó, cái tâm lý khác thường này có vẻ cho thấy chửi bậy đã dần trở thành “chuyện thường ngày ở… phố”.

Cách đây 2 năm, tôi viết bài "Người Hà Nội kiêu bạc" nói về cái sự kiêu kỳ của người Hà Nội đã thay đổi như thế nào sau mấy chục năm, đặc biệt là từ thời kinh tế thị trường, cải cách và mở cửa. Tôi cũng nhắc đến cái sự mai một quá nhiều những nét văn vật của Hà Nội.

Hình ảnh "bún mắng" "cháo chửi" lên CNN. Ảnh chụp màn hình.

Có lần, tôi nghe hai bạn gái mặc đồng phục trường trung học vừa đi vừa nói chuyện với nhau với những câu chửi bậy không thể nghe nổi. Và đáng sợ hơn, những câu đó các em đang dành cho những đấng sinh thành ra mình.

Thời tôi học trung học, cái nền nếp của thế hệ cũ, của bố mẹ mình đã không còn được nhiều, nhưng cũng không đến nỗi như thế và bạn nào chửi bậy sẽ bị coi là rất hư. Có vẻ sau khoảng 30 năm, nếu số học sinh chửi bậy chỉ là thiểu số, nay ngược lại, số học sinh ăn nói “bình thường” mới là thiểu số.

Tất nhiên, tuổi trẻ thì thích thể hiện mình và cách nhanh nhất là chọn phương án bằng ngôn ngữ. Ngoài những thứ ngôn ngữ “xì tin”, họ tìm cách sành điệu bằng chửi bậy. Mà chửi bậy thông thường “chưa đủ bậy”, còn quê mùa quá, nên người chửi cũng thích tăng độ biểu cảm, tăng cả độ thù hằn, dìm bằng được người bị chửi nào đó xuống tận bùn.

Vài năm trước, một trang web bị thu hồi tên miền vì có hai chữ cái “vê” và “el lờ”. Một trận tranh cãi nổ ra xung quanh nghĩa của hai chữ đó. Tất cả những bảo vệ chỉ là ngụy biện, vì đó là thời đã bước chân ra đường thì mọi ngõ ngách của thủ đô đều nghe thấy giới trẻ “nhả ngọc phun châu” một cách sành điệu.

Từ cái nhìn của thế hệ U-50, tôi khó hình dung sao các bạn trẻ bây giờ lại có thể làm bẩn miệng của mình bằng những thứ ngôn ngữ tục tĩu đến thế. Ngày trước, chúng tôi được dạy dỗ rằng chửi bậy phải biết ngượng mồm và cũng giữ gìn đến mức nghe người khác chửi tục, mình thấy ngượng tai.

Đó là lớp trẻ, còn lớp có tuổi hơn một chút, cũng không hơn là bao. Rất nhiều bạn bè của tôi thời đi học đều ăn nói dễ nghe, nhưng chỉ một thời gian đi làm đã đổi khác.

Họ chửi như hát hay, chửi khắp nơi, như một điều cần thiết của giới làm ăn. Không rõ họ có phân định được rạch ròi giữa môi trường làm ăn và môi trường gia đình, trước mặt con cái, cha mẹ họ có giữ được lời ăn tiếng nói trong sạch hay không?

Tôi không tin rằng với những thói quen chửi bậy đến cỡ đó, người ta sẽ giữ được một tâm hồn cao đẹp và trong sáng. Điều đáng sợ là bây giờ người ta không những chửi bậy nhiều hơn, mà còn chẳng thấy ngượng tai khi nghe người khác chửi bậy, nên người nhiều tuổi chẳng ai buồn nhắc người trẻ tuổi chuyện nói tục chửi bậy nữa.

Còn nhớ, khoảng giữa năm trước, lãnh đạo Hà Nội đã giao các đơn vị cấp dưới kiểm tra, có biện pháp xử lý nhằm hạn chế cao nhất những hành vi thiếu văn hóa, nhất là hành vi nói tục, chửi bậy.

Không biết đến giờ có chút biến chuyển nào chưa? Khi nào chúng ta lại có thể tự hào “rằng thơm đích thị hoa nhài, xứng danh thanh lịch là người Tràng An”, chứ không phải “Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”.