Mùa cải táng của nhiều vùng quê Đồng bằng Bắc Bộ thường diễn ra vào dịp cuối năm. Với mong muốn làm tròn nghĩa vụ của những người còn sống với người đã chết nên việc “tắm rửa” cho người quá cố trở thành một việc rất hệ trọng và được tính toán chu đáo...

Cuối năm, theo quan niệm dân gian là thời điểm thích hợp cho việc cải táng, sửa sang mộ phần. Ảnh: Cao Tuân

Xem tử vi 3 tháng mới dám động mộ

Trò chuyện với chúng tôi, bà Lê Thị Lãng (62 tuổi, ở xã Đức Giang, huyện Hoài Đức, Hà Nội) - một “thầy” có tiếng ở địa phương chia sẻ: “Ngay khi gia chủ có ý định bốc mộ cho người quá cố, mọi công tác chuẩn bị phải được họ tộc chuẩn bị chu đáo. Nếu để xảy ra sơ xuất sẽ gây tâm lý không tốt cho gia đình”. Theo chia sẻ của bà Lãng, việc xem tử vi và tuổi cho gia chủ trước khi tiến hành lễ bốc mộ là thủ tục vô cùng quan trọng. Nếu tuổi của gia chủ mà “kị” hoặc “xung” với tuổi của người quá cố thì người đó sẽ không được phép đứng ra bốc mộ cho người quá cố. “Nếu trong gia đình có người con trai tuổi Tý định đứng ra lo bốc mộ cho cha tuổi Mão thì người con này tuyệt đối không được trực tiếp bốc và rửa hài cốt của cha. Theo thuyết tứ hành xung: Tý – Ngọ - Mão – Dậu, do tuổi và mệnh của hai cha con là “xung nhau” nên không hợp và bắt buộc phải nhờ người khác động thổ mồ mả”, bà Lãng cho hay. Bà Lãng cho biết thêm, có những gia đình “cẩn thận”, đi xem tử vi hơn 3 tháng trời mới chọn được ngày đẹp và chọn mệnh tuổi của người đứng ra bốc mộ cho người quá cố.

Còn bà Chu Thị Hiền (74 tuổi, một “thầy” ở Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) cho hay, vòng đời của một con người từ khi sinh ra cho tới lúc về “cõi âm” là một quá trình tuần hoàn theo quy luật Sinh - Lão - Bệnh - Tử. Có những người đủ “phúc phần” thì được trải qua hết cả 4 giai đoạn này để về thế giới bên kia. Nhưng cũng có nhiều người không đủ “may mắn”, chỉ trải qua vòng Sinh - Bệnh - Tử, hoặc Sinh - Tử. “Những người như vậy thường bị thiệt thòi và theo quan niệm dân gian, họ sẽ rất “thiêng” sau khi qua đời. Chính vì vậy việc chọn ngày giờ, tuổi gia chủ trước khi bốc mộ cho người quá cố phải rất được coi trọng. Đầu tiên phải xem mệnh con cháu trong gia đình, dòng tộc ai “hợp” với người quá cố. Sau đó, người này sẽ đặt xẻng đào đất đầu tiên và là người bốc phần hộp sọ của người quá cố đặt vào tiểu sành trước khi sang nhà mới”, bà Hiền chia sẻ.

Bà Hiền cũng tiết lộ, trong vòng 3 năm sau khi an táng người thân qua đời, con cháu cùng huyết thống tuyệt đối không được động chạm gì đến phần mộ. Bởi theo quan niệm dân gian, trước khi người chết được “cải cát” để sang tiểu sành thì họ vẫn bị coi là “chưa sạch sẽ” và sẽ có thể “gây họa trùng tang” đối với chính con cháu mình nếu như phạm phải điều này (?).

Ngất xỉu khi chứng kiến “mộ kết”

Theo bà Lê Thị Lãng, có những thủ tục thuộc về “cõi âm” mà các gia đình khi sang cát cho người thân cần biết.

Ông Nguyễn Văn Hanh cho biết gần đây ở địa phương xuất hiện nhiều thầy cúng, cô đồng “ăn theo” mùa cải táng khiến gia chủ tốn kém.

Bán trâu, bán gà để làm lễ giải oan

Lợi dụng tâm lý của các gia chủ có nhu cầu chọn ngày giờ đẹp để cải táng cho người quá cố, không ít thầy cúng đã phán kiểu hù dọa, những tai ương hiểm họa sẽ xảy ra nếu không cúng tế, làm lễ... Thực tế, nhiều gia đình đã phải bán sạch tài sản trong gia đình để cậy nhờ “thầy” làm lễ giải hạn, tạ đất, trấn trạch…

Cuối năm Âm lịch, bà Cầm Thị Phương (66 tuổi ở xã Vạn Xuân, huyện Bá Thước, Thanh Hóa) bàn bạc với gia đình tổ chức bốc mộ cho người chồng đã mất cách đây 4 năm. Vốn cẩn thận trong vấn đề tâm linh, bà đã tìm đến một thầy cúng ở xã bên để chọn ngày, giờ tiến hành cải táng. Sau 3 nén hương nghi ngút khói, thầy khấn lầm rầm trong miệng rồi lớn giọng phán: “Dòng họ này bây giờ không được cải táng mộ vì cứ hễ có một người được đào lên sẽ có một người nằm xuống”(?).

Câu chuyện này khiến bà Phương mất ăn, mất ngủ cả tuần. Bà cũng không dám kể cho con cháu vì sợ mọi người bất an, tai bay vạ gió. Mang nỗi lo sợ trong lòng, người phụ nữ với bản tính yếu đuối này tìm đến các thầy cúng, cô đồng quanh vùng để tìm cách giải hạn. Được một số người ở quê mách nước, bà Phương bán đi đôi gà trống chuẩn bị cho dịp Tết Nguyên đán để làm lộ phí bắt xe khách sang tận huyện Mường Lát cậy nhờ một ông thầy bói có tiếng.

Tại đây, ông thầy bói yêu cầu bà Phương đọc tên tuổi người quá cố và các thành viên trong gia đình, sau đó liên tục lắc hai đồng xu xem mặt âm – dương. Sau những phút căng thẳng, khuôn mặt ông thầy giãn ra khi thấy hai đồng tiền xu đều ngửa mặt dương. “May cho nhà chị đã được các “ngài” trên độ lượng. Muốn chồng được thay “áo mới” mà con cháu vẫn bảo toàn tính mạng thì phải lập đàn giải oan, giải hạn”, ông thầy bói quả quyết.

Sau khi nhẩm tính các chi phí lễ lạt khoảng 12 triệu đồng, bà Phương cứ lấn cấn trong lòng bởi gia đình vốn khó khăn, kinh tế phụ thuộc vào 6 sào nương rẫy. Nhưng với những lời chắc nịch của thầy bói và nghĩ đến viễn cảnh tai ương ập đến gia đình mình, bà tặc lưỡi làm theo. Về nhà, bà quyết định bán con bò với giá 9 triệu đồng và ứng số tiền 3 triệu đồng của một chủ buôn lúa gạo hẹn đến mùa thu hoạch sẽ trả. Gia đình bà mổ một con lợn, ba con gà, một mâm xôi cùng cau trầu, tiền vàng và mời thầy bói đến làm lễ, cúng bái suốt 1 ngày 1 đêm.

Một tuần sau, khi đã chọn được ngày giờ, gia đình bà tổ chức bốc mộ cho chồng. Rất may, mọi chuyện diễn ra êm đẹp với sự giúp đỡ của họ hàng, làng xóm. Ai cũng vui mừng vì người quá cố có “nhà mới”, chỉ riêng bà buồn rầu vì Tết nhất đến gần mà bò, lợn và cả đàn gà chăn nuôi cả năm trời đã “bay” sạch.

Mất hàng chục triệu đồng mong “mồ yên mả đẹp”

Gia đình bà Nguyễn Thị Bính (xã Tân Phú, huyện Quốc Oai, Hà Nội) từng phải khốn khổ, lao đao vì tin lời thầy bói phán. Ảnh: C.Tuân

Một trường hợp cải táng khác chúng tôi gặp đó là chị Nguyễn Thị Huệ (39 tuổi ở Dương Nội, quận Hà Đông, Hà Nội). Chị Huệ tâm sự: “Khi tôi đi xem ngày, giờ để bốc mộ cho mẹ chồng thì cô đồng cho hay âm trạch (nơi xây mộ mới) cho mẹ chồng tôi có vấn đề. Bây giờ trước hết phải “gọi hồn” bà lên để xin ý kiến”.