Như thành thông lệ cứ trước và sau ngày giỗ Tổ Đền Hùng và Quốc khánh 2/9, trời rất hay đổ mưa. Tại sao vào những ngày lễ quan trọng của đất nước, trời lại mưa?

Đến hẹn lại mưa

Đối với người dân sống quanh khu vực Đền Hùng không mấy ai là không biết về mưa rửa đền. Mưa rửa đền là để chỉ những trận mưa diễn ra trước và sau ngày giỗ Tổ Hùng Vương (ngày 10/3 âm lịch), mưa để làm sạch sẽ môi trường để trả lại vẻ đẹp linh thiêng cho Đền Hùng. Ông Lê Thanh Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn T.Ư cho biết, thông thường cứ vào khoảng ngày 7/3, 8/3, 9/3 và các ngày 11/3, 12/3 và 13/3 (âm lịch) trời rất hay đổ mưa. Mưa trước và sau lễ hội có năm to, năm nhỏ, nhưng ít khi nào không mưa. Các cơn mưa này thường có chung một đặc điểm là mưa rào, diễn ra rất nhanh, sau đó tạnh ngay chứ không kéo dài mấy ngày liền như mưa phùn.

Việc mưa vào những ngày lễ lớn chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên.

85% mưa trong ngày 2/9

Chỉ cần vào Google tìm kiếm từ khóa "thời tiết ngày 2/9" thì hầu hết đều cho ra các số liệu như miền Bắc thời tiết xấu vào ngày 2/9, miền Bắc đón mưa vào dịp 2/9... Đi hỏi những người nhiều tuổi sống ở Hà Nội thì sẽ được nghe rằng, dù trước ngày 2/9 trời có oi bức, nắng nóng gây khó chịu đến mấy thì đến ngày 2/9, thời tiết sẽ mát mẻ và mưa, đôi khi là mưa rất to, nhưng có năm chỉ là cơn mưa rào nhẹ, lắc rắc vài hạt vào sáng ngày Quốc khánh. Nhiều người liên tưởng những trận mưa này với ngày mất của bác Hồ, như trong câu thơ của Tố Hữu: "Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa".

Để phục vụ dự báo thời tiết dịp Quốc khánh với rất nhiều các hoạt động ngoài trời, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn T.Ư cũng đã có nghiên cứu về mưa trong ngày 2/9. Theo thống kê 30 ngày 2/9 (từ năm 1975 - 2004) cho thấy, có đến 26 ngày 2/9 là có mưa (có thể là mưa to, mưa vừa hoặc chỉ lắc rắc mưa rào nhẹ) trong khi đó chỉ có 4 ngày là không mưa. Nói cách khác, xác suất có mưa trong ngày 2/9 là 85% và không mưa chỉ là 15%. Như vậy, khả năng mưa vào ngày Quốc khánh là rất lớn theo quy luật thống kê khí hậu.

Trùng hợp ngẫu nhiên

Theo ông Lê Thanh Hải, dưới góc độ của người làm khí tượng, khí hậu thì việc mưa vào ngày giỗ Tổ và ngày Quốc khánh 2/9 chỉ là hiện tượng trùng hợp ngẫu nhiên vào thời kỳ dông và mưa nhiều. Không có chứng cứ khoa học nào cho thấy việc mưa trong 2 ngày lễ lớn của đất nước có liên quan đến yếu tố tâm linh hay huyền bí.

Thông thường ngày giỗ Tổ 10/3 âm lịch đều rơi vào tháng 4 dương lịch. Đối với miền Bắc, tháng 4 là tháng còn mưa nhiều, số ngày có mưa rào và dông trung bình tại Việt Trì lên đến 14 - 15 ngày (xác suất có mưa lên đến 50%). Như vậy, trong 6 ngày (3 ngày trước và 3 ngày sau lễ) kiểu gì cũng phải có 1 - 2 ngày có mưa. Nếu để ý kỹ sẽ thấy, mưa rửa đền không nói cụ thể rơi đúng vào ngày nào mà chỉ cần rơi vào 1 trong 3 ngày trước và 1 trong 3 ngày sau đều được coi là đúng. Vì thế, mưa rửa đền có thể rơi vào ngày 7/3, 8/3 hoặc 9/3; tương tự có thể rơi vào ngày 11/3 hoặc 12/3, 13/3 (âm lịch). Với xác suất 50%, mà chỉ cần 33%, kiểu gì cũng đúng. 

Một điểm nữa, các trận mưa trong dịp này chủ yếu đều là mưa rào hoặc dông của mùa xuân mưa xong tạnh ngay. Đây cũng là lý do vì sao mưa rửa đền thường diễn ra ngắn. Hơn thế, trong một số năm mưa cũng xảy ra vào chính ngày giỗ Tổ chứ không phải đợi đến sau lễ hội mới có mưa vì khả năng mưa vào ngày Quốc giỗ cũng đến 50%.

Ngày Quốc khánh 2/9 cũng vậy. Ở Bắc Bộ, tháng 9 vẫn là tháng của mùa mưa. Theo thống kê, mưa tháng 9 ít hơn mưa trong tháng 8 (tháng 8 là tháng chính của mùa mưa ở Bắc Bộ), nhưng nhiều hơn mưa trong tháng 10 vì thế xác suất mưa vào ngày 2/9 là cao. Ngoài ra, ngày 2/9 lại gần với tháng 8 vì thế khả năng mưa trong ngày này cao hơn các ngày khác trong tháng 9.

Một yếu tố nữa là tháng 9 và tháng 10 là tháng chính của mùa bão vì thế, mưa và bão cũng khá thường xuyên xảy ra. Tất cả những lý do này đã cho thấy xác suất mưa vào ngày 2/9 là rất cao, vì thế mưa rơi vào ngày 2/9 cũng là điều dễ hiểu, không có gì là huyền bí.

Ngoài ra, cũng phải thấy rằng, mưa trong ngày 2/9 không phải là tuyệt đối. Thực tế có 4/30 ngày 2/9 trời không mưa mà nắng rất to. Hơn thế, mưa trong ngày 2/9 chủ yếu cũng chỉ diễn ra ở miền Bắc, đặc biệt là đồng bằng Bắc Bộ trong đó có Hà Nội. Trung Bộ và Nam Bộ ví dụ như Huế, Đà Nẵng, TPHCM, ngày 2/9 cũng có mưa nhưng xác suất không cao, chỉ khoảng 50%. Điều này đã minh chứng rõ ràng không có sự liên hệ nào tới yếu tố tâm linh. Đây chỉ đơn giản là sự trùng hợp ngẫu nhiên, trùng hợp với xác xuất cao, giữa loại hình thời tiết và những ngày trọng đại của đất nước. 

TS Phạm Đức Thi, Trung tâm Khoa học Khí tượng Thủy văn & Môi trường cho biết, khí hậu tuy có sự thay đổi, nhất là khi tình hình biến đổi khí hậu gia tăng, song thời tiết cũng có tính chu kỳ, tính lặp lại và tính xác suất cao - thấp... do vậy, vào thời điểm đó (có thể lệch đi một chút) nắng hay mưa, dông lốc hay mưa đá... của từng thời kỳ, từng khu vực, năm này sẽ được lặp lại sang năm khác theo mùa, giống như mùa nào, thức nấy; thời kỳ nào, thời tiết nấy...

Các chuyên gia cho rằng, sự trùng hợp ngẫu nhiên này cũng đem lại nhiều sự thú vị để cứ vào dịp giỗ Tổ Đền Hùng hay ngày Quốc khánh 2/9, chúng ta lại có dịp chiêm nghiệm lại các quy luật thời tiết được ông bà mình truyền lại, xem quy luật này còn đúng nữa không. 

- Vào các ngày lễ hội cũng hay có mưa, ví dụ, mưa cũng hay xảy ra ở lễ hội chùa Hương... Tuy nhiên, điều này cũng dễ giải thích, thông thường các lễ hội hay diễn ra vào dịp đầu năm mới. Tháng Giêng, tháng Hai là thời điểm mùa xuân, mưa nhiều, số ngày mưa trong tháng rất lớn, vì thế tần suất ngày mưa xuất hiện vào ngày lễ hội là rất cao.

- Nhiều người cho rằng, đi chùa hoặc cưới xin mà trời đổ mưa là có "lộc". Về mặt khoa học, nó không chứa đựng yếu tố may mắn nào cả. Chẳng qua trong tâm niệm của con người, mưa mang lại sự tốt tươi nên dễ liên tưởng đến sự may mắn.