Trong một lần đi thực tế tại phường Cam Phúc Bắc, TP. Cam Ranh (Khánh Hòa), chúng tôi làm quen với đội thợ mộc chuyên dựng nhà gỗ trên biển. Nghe họ kể về nghề độc lạ, về kỹ năng làm việc ở một môi trường quá khác biệt so với nghề mộc truyền thống... chúng tôi liền đề nghị được đi theo “thị sát”.

Anh Đông khoan trụ rất cẩn thận để đảm bảo độ chính xác.

Thợ mộc kiêm... thợ lặn

Theo lời hẹn, chúng tôi đến nhà anh Vy Thanh Đông ở tổ dân phố Hòa Do 4, phường Cam Phúc Bắc từ sáng sớm. Nhà anh nằm gần bến đò dẫn ra khu vực trồng rong, nuôi sò ở khu vực biển cồn Chim. Theo anh ra bến đò, chúng tôi thấy nhóm thợ mộc của anh Đông đã có mặt. Lúc này, hàng chục cây gỗ rừng to bằng bắp đùi cũng đã được kết thành bè, neo sát mép biển. Sau khi phân công nhiệm vụ cho từng thành viên, anh Đông xách túi đồ nghề (chỉ có 1 cái cưa và 1 cái khoan tay, vài cái cờ-lê và rất nhiều đinh bù-loong) xuống xuồng, chở chúng tôi hướng ra khu vực cồn Chim.

Len gỗ từ đất liền ra vị trí dựng nhà chòi.

Trên đường đến địa điểm thi công, chiếc xuồng chở chúng tôi lướt qua hàng trăm nhà chòi ngay hàng thẳng lối, trông chẳng khác một “khu đô thị” trên biển. Chỉ tay về những dãy nhà đó, anh Đông cho biết: “Đấy là khu vực tập trung trồng rong sụn kết hợp nuôi sò của người dân phường Cam Phúc Bắc, bắt đầu hình thành từ năm 2005. Hầu hết trong những dãy nhà chòi đó là do nhóm thợ của anh em tôi làm”.

Khoảng gần 1 giờ sau, anh Nguyễn Đường (em rể của anh Đông) và 2 người thợ bạn mới di chuyển bè gỗ đến vị trí thi công, nơi chúng tôi và anh Đông đã đợi sẵn. Theo anh Nguyễn Trung Kiên, một người thợ trong nhóm, gỗ để làm những căn nhà chòi trên biển bắt buộc phải là cây rừng mới có đủ độ bền chắc chống chọi với nước mặn và sóng gió suốt hàng chục năm. Để tăng độ bền cho các cây trụ trước sự bám dính, ăn mòn của hàu, các anh sẽ trét lên phần trụ ngập dưới nước một lớp mỡ máy, rồi quấn chặt bao nilon phía ngoài.

Liên kết các trụ để tạo sự vững chắc cho phần khung nhà.

Khi bè gỗ vật liệu được neo đúng vị trí, anh Kiên và một người thợ khác đi đến công trình khác trong khu vực. Lúc này, tại “công trường” chỉ còn lại chúng tôi và anh em nhà anh Đông. Sau ít phút trầm ngâm nhìn vào các thông số trên mảnh giấy, anh Đông bắt đầu xác định vị trí để anh Đường lặn xuống đáy biển đào lỗ, chuẩn bị cho việc dựng trụ. Về phần mình, anh Đông leo lên bè gỗ, lần lượt cưa từng cây theo kích cỡ đã tính toán sẵn. Theo anh Đông, trước khi thi công 1 căn nhà chòi, anh phải khảo sát, xác định độ sâu mực nước khi thủy triều lên xuống tại vị trí sắp xây dựng để xác định chiều cao của trụ. Sau đó, anh tính toán, thiết kế và đưa ra thông số để chủ công trình mua cây gỗ cho thích hợp. “Dù vậy, chúng tôi cũng không dám cưa sẵn trên bờ, nhất là đối với cây làm trụ vì còn phụ thuộc vào độ sâu của lỗ trồng trụ dưới đáy biển. Bởi nếu gặp chỗ cứng thì đào cạn, chỗ sình thì phải đào sâu. Nói chung là tất tần tật đều phải thi công tại thực địa. Và đó cũng là điểm đặc biệt của nghề làm thợ mộc trên biển”, anh Đông nói.

Khi anh Đường đào xong 35 lỗ đưới đáy biển cũng là lúc mặt trời đã đứng bóng. Lúc này, anh Đông cũng đã cưa xong toàn bộ cây trụ. Giữa trưa nắng và ở ngay trên nước biển, chúng tôi đã thấy rát mặt. Nhưng xem ra điều đó chẳng là gì đối với anh Đường, dù anh đã ngâm mình hàng giờ dưới đáy biển. “Để đào được những lỗ sâu bình quân từ 0,7 - 1,2m dưới đáy biển, phải biết lặn mới làm được. Tôi vốn là thợ lặn, hơn nữa cũng đã làm nghề này 15 năm nay nên thấy cũng chẳng có gì khó”, anh Đường cho biết.

Nghề theo mùa

Giữa cái nắng càng lúc càng gay gắt, 2 người thợ bắt đầu công việc dựng trụ. Họ hì hục đánh vật với những khúc cây rừng nặng trịch, đến khoảng 2 giờ chiều thì toàn bộ 35 cây trụ cũng được định vị chắc chắn dưới đáy biển. Mãi đến lúc này, 2 anh em họ mới tạm nghỉ để ăn trưa. Anh Đông nói: “Thế là khâu khó nhất, mệt nhất đã xong! Thông thường người ta chỉ làm nhà chòi rộng khoảng vài chục mét vuông. Nhưng nhà này có diện tích trồng rong rất lớn nên họ mới làm nhà chòi ngoại cỡ 70m2 thế này, trong đó dành khoảng 2/3 diện tích mặt sàn để làm sân phơi rong. Với công trình này, 2 người phải làm liên tục trong 1 tuần mới xong”.

Sau ít phút nghỉ ngơi, 2 thợ mộc lại tiếp tục với công việc của mình. Họ khoan lỗ, rồi liên kết giữa những cây trụ và cây giằng ngang bằng những cây đinh bù loong, tạo nên một khối liên kết rất vững chắc. Theo quan sát của chúng tôi, ở công đoạn này, tuy không đòi hỏi nhiều sức lực như khâu dựng trụ, nhưng lại đòi hỏi sự chính xác rất cao nên mỗi người thợ tiến hành một cách rất cẩn trọng. Sau khi hoàn thành phần khung nhà chòi, anh Đường cho biết, công trình này chỉ còn đóng vách và lát sàn là hoàn tất. Công việc này đơn giản nên ngày mai sẽ do anh Kiên và anh Hùng làm. Còn anh và anh Đông sẽ sang làm những công đoạn đầu cho một công trình khác.

Anh Đông cho biết, từ sau Tết cho đến trước mùa mưa là thời điểm đội thợ của anh làm không hết việc, do nhu cầu xây dựng, sửa chữa nhà chòi rất lớn. Công việc rất vất vả nhưng tiền công chỉ khoảng 350.000 đồng/người/ngày. “Nghề này rất vất vả, hơn nữa lại chỉ có việc theo mùa (mùa mưa không làm được - P.V), thu nhập cũng không cao nên nhiều lần tôi đã tính bỏ nghề. Nhưng mỗi khi có người đến nhờ, tôi lại không nỡ từ chối”, anh Đông chia sẻ. Trò chuyện với anh Đông, chúng tôi được biết anh gắn bó với nghề làm nhà chòi trên biển từ năm 16 tuổi. Ban đầu, anh đi theo phụ giúp cha xây dựng, sửa chữa chòi quay rớ cho người dân trong vùng. Theo thời gian, nghề nuôi trồng thủy sản ở Cam Ranh, Cam Lâm ngày càng phát triển; cùng với đó, nhu cầu làm nhà chòi trên các lồng bè hay dựng trực tiếp từ đáy biển cũng ngày càng lớn; anh Đông đã thành lập nhóm thợ để chuyên phục vụ nhu cầu này.

Theo ông Nguyễn Hơn - Tổ phó Tổ liên kết trồng rong sụn và nuôi sò phường Cam Phúc Bắc, khu vực này hiện có gần 200 căn nhà chòi, chủ yếu là do nhóm thợ của anh Đông làm. “Các chú ấy làm rất chắc chắn mà tiền công cũng vừa phải. Trong khu này có một số nhà đã hơn chục năm mà còn rất vững”, ông Hơn nói.

“Mười mấy năm qua, 4 anh em tụi tôi nhận làm nhà chòi không chỉ ở Cam Lâm, Cam Ranh mà còn ở Nha Trang, Ninh Hòa nên chẳng nhớ nổi đã làm bao nhiêu cái nữa”, anh Đông chia sẻ.