Được quân chính phủ chi viện trong chiến dịch phản công tháng 3 - 4/2015, các nhóm dân quân Iraq đã quét sạch lực lượng IS ra khỏi thành phố Tikrit. Trên đà thắng lợi này, Chính phủ Iraq tuyên bố sẽ triển khai một chiến dịch phản công với quy mô lớn hơn nhằm đẩy lùi IS ra khỏi tỉnh Anbar.

Quân chính phủ Iraq chuyển từ đánh chặn sang phản công phiến quân IS.

Lực lượng tham gia ngăn chặn IS hiện đã được mở rộng, trong đó có cả Iran. Tuy nhiên, thật khó có thể hình thành một liên minh quân sự trên bộ ở Iraq và Syria. Các cuộc chiến gần đây ở Afghanistan và Iraq cũng phản ánh một thực tế tương tự khi lực lượng đa quốc gia do Mỹ cầm đầu phải chật vật củng cố tính hợp pháp và tìm kiếm sự ủng hộ. Đối với giới chính trị gia, truyền thông và dư luận người dân tại các quốc gia đóng góp quân, thì hai cuộc chiến này ngày càng "mất điểm".

Mỹ đã triển khai lực lượng cố vấn tại một số căn cứ để huấn luyện 9 lữ đoàn quân đội Iraq và 3 lữ đoàn người Kurd được rút từ tiền tuyến về. Đây là một phần trong chương trình tái trang bị cho Lực lượng vũ trang Iraq, đồng thời thay thế những chỉ huy yếu kém. Mục tiêu của kế hoạch huấn luyện là các lữ đoàn phải có sức mạnh thực sự để giúp quân đội Iraq, được không quân đồng minh chi viện, triển khai chiến dịch phản công quét sạch IS ra khỏi lãnh thổ.

Có vị trí đặc biệt quan trọng về chính trị và kinh tế, thành phố Mosul - bị IS chiếm tháng 6/2014 - được coi là điểm quyết chiến chiến lược trong kế hoạch phản công mà Mỹ vạch ra cho quân đội Iraq. Tuy nhiên, mọi việc lại không diễn biến theo đúng kịch bản. Thay vào đó, lực lượng an ninh-quân đội Iraq lại được tổng động viên theo mô hình Iran. Mọi động thái trên chiến trường đến thời điểm này đã chứng minh đây là một giải pháp hữu hiệu, phù hợp với tình hình tại Iraq.

Iran áp dụng cách thức riêng của mình để hỗ trợ cuộc chiến chống IS bằng việc huy động sự tham gia của các nhóm dân quân dòng Hồi giáo Shi'ite. Không chỉ nhận vũ khí và trang thiết bị quân sự, các nhóm dân quân dòng Shi'ite còn được cố vấn thuộc Lực lượng đặc nhiệm Qods (Vệ binh Cộng hòa Iran) trực tiếp huấn luyện. Trước đây, lực lượng Qods từng hậu thuẫn các nhóm đặc nhiệm người Shi'ite chống lại liên quân Anh-Mỹ. Không thể phủ nhận một thực tế rằng nửa cuối năm 2014, dân quân Shi'ite đã đóng vai trò ngày càng quan trọng trong nỗ lực truy quét IS.

Các nhóm dân quân Shi'ite đã góp phần làm thay đổi cục diện chiến trường.

Chính các nhóm dân quân này đã làm thay đổi cục diện chiến trường. Các nhóm dân quân Shi'ite có thể giúp đánh lui IS trên bộ - điều mà chiến dịch không kích của Mỹ khó thực hiện được. Tái chiếm được Tikrit đã tác động tích cực đến chiến dịch phản công trên diện rộng do lực lượng dân quân Shi'ite làm nòng cốt.

Hiện IS đang bị dồn đến chỗ phải phòng ngự. Trong bối cảnh liên minh do Mỹ cầm đầu tiếp tục triển khai chương trình huấn luyện giúp quân đội Iraq tăng cường sức mạnh và Iran hỗ trợ cho lực lượng dân quân người Shi'ite, thì không còn nghi ngờ gì nữa, cuộc chiến chống IS đang chuyển từ đánh chặn sang phản công trên diện rộng. Tuy nhiên, việc truy quét IS ra khỏi những vùng đông dân cư đòi hỏi những chiến thuật khá cụ thể song song với chiến lược chống nổi dậy và tái thiết.

Nếu liên quân tiếp tục duy trì khả năng kiểm soát trên không và các lực lượng Iraq giành thêm nhiều chiến thắng trên bộ, thì IS có thể sẽ phải rút khỏi quốc gia Trung Đông này. Tuy nhiên, khi chưa có một giải pháp chính trị sâu rộng đi kèm, thì gốc rễ sự ủng hộ của dòng Hồi giáo Sunni dành cho IS vẫn bám chặt ở ngay thủ đô Baghdad. Vai trò của các nhóm dân quân trong cuộc chiến chống IS sẽ giúp dòng Hồi giáo Shi'ite tăng cường vị thế, đồng thời tạo ra sức ép buộc dòng Sunni phải trung lập hơn. Iraq rất cần một giải pháp chính trị sâu rộng nhằm bình ổn tình hình ngay sau khi kết thúc chiến dịch phản công IS.