Nhà sản xuất xe tăng Uralvagonzavod (UVZ) khởi điểm ban đầu là một trong nhiều nhà máy xe tải được Liên Xô thành lập trong những năm 1930.

Để đầu tư cho một nhà máy sản xuất xe tải trong giai đoạn đó, đối với Liên Xô là một việc khá khó khăn khi nó đòi hỏi một nguồn nhân vật lực rất lớn, khi mà đa số nguồn lực của nước Nga trước đó đều bị tuồn ra nước ngoài sau Cách mạng Tháng 10. Nhưng vượt qua mọi thử thách cuối cùng, Uralvagonzavod cũng được thành lập vào năm 1936 và nhanh chóng trở thành một trong những nhà máy chuyên sản xuất các loại thiết bị cơ giới chủ chốt lớn nhất của Liên Xô cũng như thế giới.

Trong ảnh là trụ sở của Uralvagonzavod tại thành phố Nizhny Tagil nơi khai sinh ra nhà máy chế tạo xe tăng nôỉ tiếng nhất thế giới.

Trong những năm trước năm 1941 khi Phát xít Đức xâm lược Liên Xô, Uralvagonzavod sản xuất trung bình hơn 35.000 thiết cơ giới bằng tổng sản lượng tất cả các nhà máy chuyên sản xuất ôtô khác của Liên Xô trong những năm 1930. Bên cạnh đó, Uralvagonzavod còn đảm nhận thêm việc sản xuất các loại máy móc phục vụ cho việc xây dựng và phát triển nền tảng công nghiệp khác của Liên Xô.

Bước chuyển đổi kịp thời

Ngay từ khi Phát xít Đức bắt đầu xâm lược Liên Xô trong năm 1941, các nhà lãnh đạo Liên Xô lúc đó đã nhận ra rằng toàn bộ các nhà máy công nghiệp phục vụ cho mục đích dân sự - quân sự của nước này nằm ở phía Tây tiếp giáp với phần còn lại của Châu Âu đang đứng trước nguy cơ bị xóa sổ hoàn toàn. Và điều đó sẽ tác động rất lớn đến khả năng quốc phòng của Liên Xô trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Do đó ngay trong tuần đầu tiên sau khi chiến tranh nổ ra Liên Xô đã cho di tản hàng chục nhà máy công nghiệp quan trọng của nước này đến các vùng Urals và Siberia nằm ở phía đông.

Từ tháng 8/1941, nhà máy chế tạo xe tăng Uralvagonzavod chính thức được đưa vào hoạt động dựa trên các cơ sở có sẵn của nhà máy Uralvagonzavod cũ kết hợp với 12 nhà máy công nghiệp quốc phòng được chuyển đến từ phía tây.

Bất chấp mọi khó khăn các nhà máy tăng thiết giáp của Uralvagonzavod vẫn hoạt động hết công suất trong suốt Chiến tranh Thế giới thứ 2.

Trong vòng hai tháng sau khi các dây chuyền sản xuất của Uralvagonzavod được chuyển đổi, nhà máy này đã bắt đầu đưa vào sản xuất những chiếc xe tăng đầu tiên cho Quân đội Liên Xô. 

Trong giai đoạn từ 1941-1945 các nhà máy thuộc Uralvagonzavod đã cho xuất xưởng khoảng 25.000 xe tăng và xe bọc thép các loại. Con số này nhiều hơn tổng sản lượng xe tăng các nhà máy Đức sản xuất được trong giai đoạn này. Và chiếm một nữa trong số đó là những chiếc T-34 huyền thoại được Liên Xô sử dụng trong suốt thời gian xảy ra Chiến tranh Thế giới thứ 2.

Chỉ trong thời gian khá ngắn, số lượng xe tăng do Uralvagonzavod sản xuất đã chiếm đến gần 1/3 số xe tăng được Liên Xô sử dụng trong Chiến tranh Thế giới thứ 2. Ngoài ra nhà máy này còn là nơi sản xuất các loại bom, pháo, khung máy bay và các dòng xe vận tải phục vụ cho mục đích quân sự của Quân đội Liên Xô lúc đó.

Những chiếc xe tăng T-34 đã giúp Uralvagonzavod viết nên huyền thoại của riêng mình.

Trái tim của những chiếc xe tăng huyền thoại

Sau khi chiến tranh kết thúc, giới lãnh đạo Liên Xô đã quyết định tiếp tục duy trì các nhà máy chế tạo xe tăng ở Uralvagonzavod thay vì di dời chúng về vị trí ban đầu. Các nhà máy mới sẽ được xây dựng lại ở Ukraine và các vùng lãnh thổ thuộc Liên Xô nằm tiếp giáp với Châu Âu. Điều này đã giúp Uralvagonzavod trở thành nhà máy quốc phòng lớn nhất của Liên Xô trong suốt thời gian dài sau đó.

Trong những năm tiếp theo, Uralvagonzavod tiếp tục là nơi đảm nhiệm việc phát triển các mẫu xe tăng chiến đấu chủ lực thế hệ mới cho Quân đội Liên Xô trong đó bao gồm cả việc sản xuất cũng như bảo dưỡng. 

Uralvagonzavod nhanh chóng trở thành một trong những nhà máy chế tạo xe tăng lớn nhất thế giới với các dòng xe tăng chủ lực như T-44 và T-62 trong giai đoạn từ những năm 1940 cho đến tận 1970. Và nổi trội trong tất cả là việc Uralvagonzavod phát triển và đưa vào sản xuất hàng loạt dòng xe tăng chiến đấu chủ lực huyền thoại T-72 đang được sử dụng tại hơn 40 quốc gia.

Một chiếc T-72B3 trong một nhà máy lắp ráp xe tăng của Uralvagonzavod.

Mặc dù Uralvagonzavod khá thành công trong ngành công nghiệp quốc phòng nhưng nó vẫn không quên phát triển các sản phẩm thế mạnh của mình trước chiến tranh kết hợp song song với các sản phẩm quốc phòng. 

Sau khi Liên Xô sụp đổ Uralvagonzavod cũng lâm vào hoàn cảnh khó khăn trong một khoảng thời gian dài. Cho đến tận đầu những năm 2000 nó mới tìm lại được vị thế cua mình việc đưa vào sản xuất dòng xe tăng chiến đấu chủ lực mới của Quân đội Nga là T-90.

Dựa trên những nền tảng đó, Uralvagonzavod tiếp tục thể hiện khả năng của mình với việc phát triển nền tảng khung gầm hạng nặng tiêu chuẩn mới Armata dành cho Quân đội Nga và đây sẽ là nền tảng dành cho tất cả các phương tiện cơ giới chiến đấu của Nga trong tương lai. 

Tính từ năm 1941 cho đến nay Uralvagonzavod đã sản xuất tổng cộng hơn 100.000 xe tăng các loại dẫn đầu toàn thế giới.