Ung thư là bệnh lý ác tính của tế bào, khi bị kích thích của các tác nhân sinh ung thư, tế bào tăng sinh một cách vô hạn độ, vô tổ chức không tuân theo các cơ chế kiểm soát về phát triển của cơ thể. Đa số bệnh ung thư hình thành các khối u.

Khác với các khối u lành tính chỉ phát triển tại chỗ thường rất chậm, có vỏ bọc xung quanh, các khối u ác tính (ung thư) xâm lấn vào các tổ chức lành xung quanh giống như hình “con cua” với các càng cua bám vào các tổ chức lành trong cơ thể hoặc giống như rễ cây lan trong đất.

Các tế bào của khối u ác tính có khả năng di căn tới các hạch bạch huyết hoặc các tạng ở xa hình thành các khối u mới và cuối cùng dẫn tới tử vong. Cùng với di căn xa, tính chất bệnh ung thư hay tái phát đã làm cho điều trị bệnh khó khăn và ảnh hưởng xấu đến tiên lượng bệnh.

Với những tiến bộ của y học hiện nay đã có nhiều loại ung thư được điều trị. Tuy nhiên các triệu chứng ung thư ở giai đoạn sớm thường mơ hồ hoặc không có triệu chứng khiến nhiều người bệnh bỏ lỡ thời gian điều trị tốt nhất.Vì vậy, việc nhận biết được các dấu hiệu sớm cảnh báo ung thư rất quan trọng.

Mỗi loại ung thư sẽ có một tập hợp các triệu chứng khác nhau. Một số triệu chứng phát triển sớm trong quá trình ung thư, ví dụ như khối u không đau ở vú. Nhưng một số triệu chứng khác như giảm cân hoặc sốt thường chỉ xuất hiện sau khi khối u đã tiến triển. Một số loại ung thư, chẳng hạn như ung thư tuyến tụy có thể không có triệu chứng trong giai đoạn đầu.

Những dấu hiệu cảnh báo ung thư sớm

Các dấu hiệu dưới đây không nhất thiết là do ung thư gây ra nhưng cũng không nên chủ quan:

Giảm cân

Giảm cân không giải thích được có thể do các tình trạng sức khỏe khác như cường giáp, trầm cảm hay bệnh tiêu hóa. Nhưng sự khác biệt là ung thư thường gây giảm cân đột ngột. Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) nhiều người bị giảm từ 4,5kg trở lên trước khi được chẩn đoán ung thư.

Giảm cân thường gặp nhất trong ung thư: Ung thư thực quản, Phổi, tụy, dạ dày

Ung thư cũng làm thay đổi quá trình trao đổi chất gây ra tình trạng chán ăn và ít cảm thấy đói hơn.

Sốt dai dẳng, kéo dài

Sốt là phản ứng của cơ thể khi bị nhiễm trùng hoặc bệnh tật, thường là một triệu chứng phổ biến của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp. Tuy nhiên, sốt có thể là một dấu hiệu cảnh báo ung thư nếu:

- Sốt liên tục.

- Sốt xảy ra chủ yếu vào ban đêm.

- Không có dấu hiệu nhiễm trùng nào khác hoặc nhiễm trùng liên tục.

- Bị đổ mồ hôi ban đêm.

Sốt hiếm khi là triệu chứng ban đầu của ung thư, nó thường xuất hiện khi ung thư đã di căn hoặc ở giai đoạn nặng. Tuy nhiên, nó có thể là triệu chứng ban đầu ở người bị ung thư máu (ung thư bạch huyết, ung thư bạch cầu hoặc ung thư hạch).

Chảy máu bất thường

Một số loại ung thư có thể gây chảy máu. Ví dụ: ung thư đại trực tràng có thể gây ra tình trạng đi phân có máu; ung thư thận hoặc bàng quang có thể xuất hiện máu trong nước tiểu. Đôi khi mất máu có thể khó phát hiện hơn nếu nó chảy máu bên trong, ví dụ như ung thư dạ dày.

Máu đỏ tươi thường là máu chảy trong trực tràng hoặc đại tràng, trong khi máu sẫm hơn có thể chảy từ vị trí xa hơn như thực quản hay dạ dày.

Nhiều tình trạng khác như loét ống tiêu hóa, trĩ hoặc nhiễm trùng cũng có thể gây ra đi cầu ra máu; nhiễm trùng, sỏi thận hoặc bệnh thận cũng gây ra tiểu máu. Nhưng cho dù là nguyên nhân gì thì cũng cần được điều trị sớm.

Hình ảnh ung thư đại tràng.

Mệt mỏi và đau

Tình trạng mệt mỏi đến mức suy nhược mà không thuyên giảm kể cả khi nghỉ ngơi có thể là dấu hiệu sớm của ung thư.

Các tế bào ung thư tăng sinh nhanh chóng, không có chức năng mà đáng lẽ nó phải có, nhưng vẫn sử dụng chất dinh dưỡng. Chúng lấy đi một lượng lớn chất dinh dưỡng, do đó khiến cơ thể luôn trong trạng thái vô cùng mệt mỏi. Mệt mỏi cũng là đặc điểm nổi bật nhất ở bệnh bạch cầu.

Bên cạnh đó, ung thư có thể gây đau theo nhiều cách khác nhau, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do khối u phát triển gây chèn ép hoặc đã di căn khỏi vị trí ban đầu. Ví dụ, đau lưng có thể do ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư buồng trứng hoặc ung thư trực tràng.

Ho dai dẳng hoặc khàn giọng

Ho là một phản ứng của cơ thể khi bị nhiễm virus, dị ứng hay khói bụi.

Nhưng một cơn ho dai dẳng có thể là biểu hiện của ung thư phổi, kèm theo các dấu hiệu khác như ho đờm có máu, đau ngực, sụt cân, mệt mỏi và khó thở. Ho dai dẳng đôi khi cũng là một triệu chứng của ung thư tuyến giáp.

Sự thay đổi về da

Sự thay đổi về da thường liên quan đến ung thư da và đôi khi là dấu hiệu của các dạng ung thư khác. Ví dụ: các đốm trắng trong miệng có thể là dấu hiệu của ung thư miệng; vàng da và vàng mắt là dấu hiệu của ung thư gan.

Ung thư có thể gây ra những thay đổi trên da như:

- Tăng sắc tố hoặc đốm đen.

- Nốt trên da lớn dần, kích thước có thể lớn hơn cục tẩy bút chì.

- Các nốt có màu sắc không nhất quán, cả màu đen và màu nâu.

- Nốt không đối xứng hoặc có các cạnh răng cưa.

- Vết loét trên da không biến mất hoặc đã lành nhưng tái phát lại.

- Vàng da.

Sự thay đổi về vú

Xuất hiện một khối u trên vú là triệu chứng đặc trưng của ung thư vú, nhưng không phải tất cả khối u đều là ung thư, đó có thể là là u nang hay u lành tính.

Tuy nhiên, hãy đến bệnh viện để kiểm tra nếu nhận thấy bất kỳ sự thay đổi hoặc sự phát triển mới trên vú, bao gồm:

- Một cục u có thể sờ thấy được.

- Da vú sưng, đỏ, đóng vảy, sần sùi.

- Đau vú.

- Thay đổi núm vú như lõm xuống hay màu sắc xung quanh núm vú thay đổi.

- Cục u dưới nách.

- Núm vú tiết dịch hoặc chảy máu.

Chức năng tiêu hóa bất thường

Một số bệnh ung thư có thể dẫn đến các vấn đề về tiêu hóa, chẳng hạn như khó nuốt, thay đổi cảm giác thèm ăn hoặc đau sau khi ăn.

Khó nuốt hoặc cảm giác thức ăn bị mắc kẹt ở cổ họng kéo dài hơn hai tuần có thể là dấu hiệu của ung thư vòm hầu, phổi hoặc thực quản.

Ung thư đường tiêu hóa (dạ dày, tá tràng, đại trực tràng) có thể gây ra các triệu chứng như khó tiêu, buồn nôn, nôn mửa và đầy hơi. Những triệu chứng này thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh tiêu hóa thông thường.

Ung thư buồng trứng cũng có thể gây đầy hơi; trong khi ung thư não gây ra buồn nôn và nôn.

Loại ung thư không có dấu hiệu cảnh báo

Một số loại ung thư diễn ra trong âm thầm, không có bất kỳ triệu chứng hay dấu hiệu cảnh báo nào cho đến khi nó chuyển sang giai đoạn cuối, ví dụ như ung thư tuyến tụy. Một vài trường hợp, ung thư phổi không gây ho mà chỉ gây ra một vài dấu hiệu không đáng chú ý.

Ung thư thận ở giai đoạn đầu cũng thường không gây ra triệu chứng nào. Khi khối u lớn hơn hoặc tiến triển có thể dẫn đến các triệu chứng như đau một bên, tiểu ra máu hoặc mệt mỏi.

Khi có một trong các dấu hiệu bất thường đó, thì khám sức khỏe định kỳ, tầm soát ung thư là cách tốt nhất để phát hiện và điều trị ung thư sớm khi khối u còn khu trú, nâng cao hiệu quả điều trị bệnh.

BS Nguyễn Thị Thủy, Khoa Hóa trị - Bệnh viện TWQĐ 108 (tổng hợp)