Chiều 13/9, hai Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh và Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NNPTNN) Nguyễn Xuân Cường cùng chủ trì hội nghị phát triển xuất khẩu hàng hóa nông thủy sản sang thị trường Trung Quốc. Hội tổ chức trong bối cảnh xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc đang chậm lại, hàng hóa thường xuyên ùn ứ tại cửa khẩu.

Thị trường lớn nhưng đang gặp khó

Theo Bộ Công Thương, thị trường Trung Quốc có tiềm năng rất lớn đối với nông sản Việt Nam khi là nền kinh tế lớn thứ 2 trên thế giới, với dân số hơn 1,4 tỷ người. Đây là thị trường nhập khẩu lớn nhất thế giới về nông sản để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng nội địa cũng như sản xuất chế biến hàng xuất khẩu là rất lớn và đa dạng, phong phú.

Năm 2018, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam Trung Quốc là 108,7 tỷ USD. Trong đó, Việt Nam đã xuất khẩu 8,64 tỷ USD giá trị hàng nông sản sang Trung Quốc, còn nhập khẩu khoảng 2,47 tỷ USD.

Trung Quốc hiện là thị trường nhập khẩu nhiều nhất về cao su, rau quả, gạo và sắn các loại; đứng thứ 2 về nhập khẩu hạt điều; đứng thứ ba về thủy sản; đứng thứ tư về chè; đứng thứ 12 về nhập khẩu cà phê....

Dự kiến kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam trong năm nay sẽ đạt 4,1 tỷ USD, trong đó Trung Quốc là thị trường chính. Ảnh: Hoàng Đông.

Nhiều tiềm năng nhưng 2 bộ đều nhận định xuất khẩu nông thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc sẽ gặp phải các khó khăn, thách thức trong bối cảnh tình hình thị trường thế giới và khu vực hiện nay đang có nhiều biến động.

Đó là tình trạng sụt giảm nhu cầu tiêu thụ nội địa của Trung Quốc do tình hình kinh tế trong những tháng đầu năm của nước này không khởi sắc; tác động từ cuộc xung đột thương mại Mỹ - Trung dẫn tới xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm nhập khẩu nông sản làm nguyên liệu để chế biến và tái xuất khẩu.

Nguyên nhân tiếp theo là đồng NDT giảm giá; tác động từ các chính sách mới và thực thi chính sách từ năm 2018 của các cơ quan quản lý Trung Quốc, tăng cường kiểm nghiệm, kiểm dịch, an toàn thực phẩm nhập khẩu.

Chính sách thương mại biên giới của Trung Quốc cũng được siết chặt theo hướng ngày càng đi vào chính quy, thu hẹp diện mặt hàng trao đổi cư dân biên giới. Nước bạn đã tăng cường cường các biện pháp giám sát, truy xuất nguồn gốc, quy cách đóng gói, vệ sinh an toàn thực phẩm.

Bộ Công Thương nhận định thêm Việt Nam đã tham gia nhiều FTA, thị trường hàng hóa nông thủy sản được mở rộng, nhưng vấn đề đàm phán về kiểm dịch động thực vật đang là một bài toán cho các nước khi mở cửa thị trường hàng nông thủy sản cho nhau. Do đó, Việt Nam vẫn phụ thuộc vào thị trường truyền thống là Trung Quốc.

Chìa khóa mở cửa thị trường khổng lồ

Đại diện Bộ NNPTNT đánh giá khó khăn lớn hiện tại tại của nông sản Việt Nam là không vượt qua được hàng rào kỹ thuật về tiêu chuẩn, kiểm dịch, vệ sinh an toàn thực phẩm của các nước. Trung Quốc đang dần trở thành một thị trường khó tính với các quy định ngặt nghèo hơn. Trong khi đó, hàng nông sản đang giữ tư duy cũ khi không quan tâm đến chất lượng nông sản mà nước bạn đặt ra.

Đó cũng là nguyên nhân khiến nhiều loại hàng hóa nông sản không thể xuất khẩu sang nước bạn được và ùn ứ ở cửa khẩu. Thậm chí có tư duy làm ăn với Trung Quốc theo kiểu thương mại biên giới, chứ không làm ăn chính ngạch. Do đó, khi nước bạn siết quy định thì ảnh hưởng đến việc xuất khẩu.

Khoai lang là một trong những mặt hàng nông sản mà cơ quan chức năng ưu tiên đàm phán để xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc. Ảnh minh họa.

Bộ NNPTNT cho rằng thời gian tới phải tổ chức sản xuất để đảm bảo nguồn hàng có chất lượng, giá trị gia tăng cao, công tác quản lý từ khâu sản xuất đến chế biến, bảo quản sau thu hoạch, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm dịch.

“Phải thông tin, định hướng, hỗ trợ cho người nông dân, các doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất, chế biến xuất khẩu, cũng như các chính sách nhằm tăng cường liên kết chuỗi”, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết trong thời gian tới, cơ quan chức năng sẽ tăng cường mở cửa thị trường Trung Quốc bằng cách đàm phán để nước bạn cho phép xuất nhiều nhiều loại trái cây Việt Nam theo đường chính ngạch.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết sẽ ưu tiên đàm phán để Trung Quốc mở cửa những loại trái cây mà Việt Nam có dư lượng xuất khẩu cao như sầu riêng, chanh leo, khoai lang, dừa... Khi đó vừa có nguồn cung lớn, vừa nâng cao giá trị.

Trong khi đó, người đứng đầu ngành công thương cho biết khâu tổ chức xuất khẩu cũng rất quan trọng và được quan tâm. Bộ Công Thương sẽ tăng cường khâu logistics, giao thương, đặc biệt tại các khu vực cửa khẩu. Từ đó có thể nhanh chóng thâm nhập vào nội địa Trung Quốc, tiếp cận với thị trường 1,4 tỷ dân chứ không phải chỉ những tỉnh vùng biên giới.

* Kiến Thức đã đổi tên bài viết.