Cơm chưa đủ bữa, áo không đủ mặc cho mùa đông nhưng với bà con vùng cao ở huyện Điện Biên Đông, điều đó không quan trọng bởi nhu cầu sắm điện thoại di động còn cần hơn nước uống. Nhiều cái chết đau lòng đã xảy ra quanh vật biết nói, biết hát này.

Nuôi lợn chỉ để đổi điện thoại

Nhiều đứa trẻ đi nương tay vẫn cầm điện thoại

Đập vào mắt chúng tôi khi lên vùng cao huyện Điện Biên Đông (Điện Biên), đúng phiên chợ huyện là cảnh người dân trang phục theo dân tộc nhưng ai cũng mang bên mình một chiếc điện thoại.

Thấy chị Hầu Thị Chớ cứ tần ngần bên con lợn được buộc tạm bằng sợi dây rừng, tôi hỏi mua chị lắc đầu ra chiều không hiểu.

Anh bạn đi liền hỏi có đổi điện thoại không, chị Chớ cười đòi đổi con lợn lấy 2 cái điện thoại vì cầm một cái về thì không biết cho con nào. Chớ có 2 đứa con, không đứa nào chịu đi học, ở nhà chăn trâu, làm rẫy nhưng đứa nào cũng đòi sắm điện thoại.

“Bố mẹ ai cũng có một cái rồi, chúng nó muốn phải cho chúng nó chứ”, Chớ lý giải bằng giọng phổ thông còn lơ lớ. Theo lời chị Chớ, mỗi năm chỉ nuôi được một con lợn, không bán để đong gạo mà chỉ để đổi điện thoại.

 Hỏi không buôn bán thì dùng điện thoại làm gì, Chớ tròn mắt ngạc nhiên rồi bảo: “Để nghe nhạc và để gọi chồng, con về ăn cơm”.

Đang thời điểm làm mùa nhưng ở Điện Biên Đông thật là vui tai, vui mắt. Dọc trên các triền núi, bà con đang tất bật cho vụ mùa mới, áo xống sặc sỡ lại có những bản nhạc phát ra từ những chiếc điện thoại nhỏ xúi phụ họa nên cứ ngỡ họ đang trên sân khấu. Họ nói cười, hát theo và pha trò…

Giữa không gian thoáng đãng, người ta không còn phải nghe tiếng nước chảy, tiếng cây rừng rì rào nữa, thay vào đó là các các bản nhạc đủ loại tây, tàu mà thậm chí lắm khi người nghe không thể hiểu nổi đó là những bản nhạc gì.

Một tốp thiếu nữ ngồi nghỉ, lưng vẫn nặng bó củi nhưng ai cũng mang điện thoại ra khoe, chúng tôi tiến lại, tìm cách gợi chuyện. Lầu Thị Páo, 19 tuổi ở xã Xa Dung cho hay: “Nhà mình có 4 người nhưng mỗi người cũng phải có một cái điện thoại vì không ai thích nghe chung.

Đi nương, đi rẫy, điện thoại là bạn mình đấy, có nó đi làm cũng đỡ buồn mà lúc cần vẫn có thể nói chuyện, hẹn hò với bạn trai được”.

So với con gái bản, Páo được học nhiều nhất nên vì thế mà khi sử dụng điện thoại cũng biết nhiều tiện ích hơn, không như các cô khác chỉ biết mở bài hát để nghe. Rồi như minh chứng về việc thạo “alo” của mình, Páo rút điện thoại, gọi cho ai đó.

Chúng tôi chẳng hiểu gì giữa một tràng ngôn ngữ lạ tai mà Páo đang nói, chỉ thấy mấy cô gái cười rồi nói xen vào. Một cô gái bảo Páo đang nói chuyện với bạn trai, hẹn gặp nhau ở phiên chợ huyện.

Khi ông mặt trời gác núi cũng là lúc bà con xuôi dốc về bản. Bên chiếc lu nặng trĩu đựng đầy rau, đầy măng, dưa Mèo, tay ai cũng cầm điện thoại bật nhạc, kêu inh ỏi cả góc đồi. Xem qua, giá của mỗi chiếc điện thoại cũng tiền triệu chứ chẳng ít.

Không riêng gì các thiếu nữ, các trai bản cũng nhất nhất phải kiếm bằng được cho mình một chiếc điện thoại. Hỏi ra mới biết, chiếc điện thoại vừa là dụng cụ để nghe nhạc, liên lạc… đặc biệt là thể hiện mình với bạn gái.

Anh Lầu A Của, trưởng bản Xa Dung A, xã Xa Dung cho hay: “Bản mình còn nghèo lắm, cuộc sống trông cả vào nương rẫy, phụ thuộc vào tính nết của Giàng (tức trời) cho ăn mới được ăn. Vụ mùa vừa rồi, lượng thóc thu về của các gia đình đều giảm, sẽ nhiều nhà đứt bữa.

Tôi hỏi: “Nghèo mà sao bà con trong bản dùng nhiều điện thoại di động thế?”, trưởng bản gãi đầu cười: “Cái này khó nói lắm vì nó thích thì mua thôi. Ngày trước bảo làm cán bộ mới có điện thoại dùng chứ bây giờ có tiền, có lợn là có điện thoại. Ở đây, điện thoại phổ cập tới từng người trong gia đình rồi đặc biệt là lớp trẻ. Chúng thích là bố mẹ phải mua cho, không cấm được. Giá mỗi chiếc điện thoại cũng bằng con lợn nhỡ đấy”.

Ăn lá ngón vì không mua điện thoại

Theo lời trưởng bản Xa Dung A thì từ ngày người dân đua nhau dùng điện thoại, nhiều chuyện đau lòng đã xảy. Vì chiếc điện thoại di động mà nhiều gia đình vợ chồng đánh chửi nhau, thậm chí con cái tự tử chỉ vì thiếu điện thoại di động.

Điển hình như nhà chị Vừa Thị Só, nghèo lại đông con nhất bản, chuyện quanh năm đứt bữa diễn ra thường xuyên thế nhưng khi việc sử dụng điện thoại thành phong trào thì họ vẫn phải cố xoay xở để sắm cho đủ 6 cái điện thoại cho hai vợ chồng và bốn đứa con.

Hỏi tiền đâu ra, trưởng bản Của cười bảo nhìn cả vào con lợn. Gạo trồng cấy thì để ăn, để nấu rượu còn lợn, gà chăn thả được thì đem đổi điện thoại, không mua, thua bạn bè là chúng dọa ăn lá ngón tự tử.

Trong bản đã có mấy trường hợp chết vì ăn lá ngón mà nguyên nhân cũng từ cái điện thoại rồi đấy. Như trường hợp nhà ông Pha ở bản Xa Dung B, năm ngoái có đứa con gái chết vì ăn lá ngón.

Việc đầu tiên xuống chợ của các sơn nữ là vào hàng điện thoại nạp thẻ và tải bài hát

Ông Pha có hai đứa con một trai, một gái nhưng lại mới sắm được một cái điện thoại thành ra chỉ có người anh được dùng còn đứa em gái chỉ tranh thủ lúc anh ngủ mới dám mở điện thoại.

Ông Pha kể, mùa rẫy trước, buổi chiều hôm đó thằng anh quát em: “Mày làm hỏng của tao rồi. Giờ lấy tiền đâu mà sửa”. Con bé Dơ khi đó mới 12 tuổi bị anh mắng chẳng nói chẳng rằng, chạy một mạch vào rừng.

Tưởng nó giận anh rồi chạy đi chơi cho bõ tức, ông Pha không nói gì, chiều muộn vẫn đi làm nương. Nhưng khi đi nương về, chiều muộn rồi mà thấy bếp nhà không đỏ lửa, ông sang nhà hàng xóm nhưng không thấy bóng dáng con đâu.

Xẩm tối, nghe tiếng bước chân chạy huỳnh huỵch ngoài đầu hồi, ông vội ngó ra, thấy mấy trai bản vác xác con bé Dơ về. Hai má nó căng phồng, mắt lồi to.

Hoá ra nó giận anh đã vào rừng ăn lá ngón. “Thực ra cái điện thoại có hỏng gì đâu, chỉ vì con bé ham nghe nhạc để hết pin mà không biết sạc”, ông Pha chua xót.

"Thằng anh đi làm về, mở điện thoại không thấy sáng, tưởng hỏng nên quát em khiến con bé nghĩ quẩn, tìm đến cái chết”.

Cũng như trường hợp gia đình ông Pha, ở bản Xa Dung A, cô bé Lò Thị Sứ năm nay vừa tròn 10 tuổi. Sứ đã nghỉ học từ năm lớp 2 do nhà nghèo không có tiền mua sách vở.

Hàng ngày Sứ lên nương giúp mẹ, người dân trong làng, bản ai cũng khen con bé hiền lành chăm chỉ. Vậy mà từ khi bạn bè trong bản có điện thoại di động, ngày nào nó cũng bắt mẹ phải mua cho một cái mới chịu đi làm, không thì sẽ ăn lá ngón tự tử.

Nhắc đến con, bà Chơn, mẹ Sứ nghẹn ngào: “Nhà không có tiền, đến miếng ăn hôm nay còn chưa đủ cho ngày mai thì lấy đâu ra tiền mà mua điện thoại chứ. Trong bữa cơm, nó nói với gia đình nếu không mua cho nó điện thoại nó sẽ không đi làm nữa và ở nhà đi chết. Tưởng con bé nói đùa, ai ngờ nó làm thật”.

Một ông chủ cửa hàng bán điện thoại ở trị trấn Ba Son cho biết, lợi ích mà điện thoại đem lại không phải là nhỏ, song nó cũng gây ra không ít phiền phức cho bà con.

Rất nhiều người trong khi không đủ ăn nhưng vẫn để dành tiền nạp thẻ vì “nghiện” gọi điện thoại, nghe nhạc. Rồi một số người thấy người khác có điện thoại đẹp quá nhưng không có tiền mua nên nảy sinh ý định ăn cắp, tuy không đến nỗi gây hậu quả nghiêm trọng song cũng gây mất tình làng nghĩa xóm...

Đa phần người dân nơi đây thường sử dụng các loại sim khuyến mại, thấy có nhiều tin nhắn rác: quảng cáo, tải nhạc, trúng thưởng, … cứ tưởng tất cả là miễn phí nên thi nhau nhắn lại khiến cho số tiền trong tài khoản chỉ vài ngày là hết.

Có những người trong 1 tháng nạp những 5 cái thẻ 100.000 đồng chỉ để nhắn lại tin nhắc rác vì nghĩ họ gửi tin cho mình, không trả lời là không thật lòng,…. Nói như trưởng bản Của thì: “Cái này nhỏ bé thật nhưng nạp bao nhiêu tiền vào cũng không vừa. Cả con lợn to cũng "chui" hết vào nó…”.

(Theo Bóng đá & Cuộc sống)

[links()]

Bê chao. Ở các trại bò sữa Mộc Châu, bê cái được nuôi lớn để cho sữa, còn bê đực được chế biến thành bê chao, đặc sản Sơn La nức tiếng. Đây là bê sữa khoảng một tuần tuổi, chưa từng ăn cỏ, nên miếng thịt thơm và có cái mềm ngọt mà bê già tuổi hơn không có được. Bê chao chế biến đơn giản nhất, nhưng hương vị lại thuộc hàng đặc sản. Có lẽ bởi bê non đã sẵn cái ngon, cái ngọt, cái thơm, nên càng bớt cầu kỳ lại càng tôn hương vị đó lên trọn vẹn.

Nộm da trâu. Như nhiều món nộm khác của người Thái, nộm da trâu cần nhiều gia vị và rau thơm như lạc, mùi ta, mùi tàu, chút hạt mắc khén đặc trưng. Cái làm nên thứ quyến rũ của món đặc sản Sơn La này chính là vị chua thơm, thanh thanh của nước măng chua, chứ không phải của chanh hay giấm. Nước măng chua muốn ngon phải ngâm bằng thứ măng củ tươi, nước suối và thêm những gia vị cần thiết. Măng phải có thời gian để “ngấu” tiết ra thứ nước chua thanh mát mới đúng điệu.

Nậm pịa. Nếu như người Mông có món thắng cố đặc trưng thì người Thái có nậm pịa. Món đặc sản Sơn La này sền sệt, có màu xanh rêu đặc trưng được chế biến từ tiết đông, đuôi, dạ dày, bầu dục, cuống tim... bò hoặc dê. Để chế biến được món này cần có ruột non của con trâu, bò, dê. Nậm pịa ăn nóng, có vị đăng đắng nơi cổ họng, lúc sau lại thấy ngòn ngọt và thơm thơm mùi mắc khén, sả, lá chanh, gừng, ớt. Nậm pịa ăn cùng thịt bò hoặc dê luộc.

Ốc đá Suối Bàng. Ốc này chỉ xuất hiện từ tháng 4 đến cuối tháng 8. Món ốc luộc chế biến rất đơn giản, nhưng vị ngon ngọt của nó thì ăn một lần nhớ mãi. Ốc đá còn có thể chế biến thành nhiều món khác như nấu canh. Sau khi luộc ốc, thịt ốc khêu ra nấu với lá nồm, lá chua hoặc măng chua… đều ngon. Cầu kỳ hơn, người ta có thể nạo xoài chua đem trộn với ốc và gia vị như lá mùi tàu, lá gừng, tía tô, chanh, ớt làm gỏi.

Xoài trứng Yên Châu. Xoài gì mà vừa bé vừa xấu. Ấy thế mà ai đã ăn một lần là sẽ nhớ vị thơm ngọt của nó. Xoài Yên Châu tỏa mùi thơm hấp dẫn đến mức rửa tay rồi, hương thơm của xoài vẫn vấn vít, thoang thoảng. Cái ngọt của xoài Yên Châu cũng hơi khác, ngọt đậm nhưng lại thanh mát cho nên không có cảm giác khé cổ. Xoài Yên Châu có trọng lượng từ 200 – 250g, nhựa quả trắng, trong, nhựa cây dạng sữa đục ngà, vỏ quả xanh nhạt, có các đốm lấm tấm, hạt dẹt nhiều xơ.

Dưa mèo. Đây là giống dưa chuột to kỷ lục: quả to nhất cân được 2,1kg, quả nhỏ nhất cũng500g. Quả dài 25-30cm, đường kính quả to nhất đo được 8,5cm, ruột trắng, cùi dày, nhiều hạt. Dưa mèo ăn giòn, ngọt mát, có mùi thơm đặc trưng của dưa chuột. Thường trồng vào đầu mùa mưa, tháng 2-3 để thu hoạch cùng với ngô tháng 6-7, mỗi cây dưa mèo cho 2-3 quả, mỗi sào thường cho sản lượng 200-300 kg.

Thịt muối chua. Ai từng đến bản Dao ở Sơn La, chắc hẳn đều được bà mời thịt muối chua, món thường được mang ra vào dịp lễ, tết, cưới xin hoặc khách quý đến nhà. Nguyên liệu là thịt lợn, muối tinh và cơm nguội. Khi thưởng thức, người ta lấy từng miếng, dùng cật tre để cắt cho thịt mỡ khỏi dính. Thịt ướp lâu năm càng săn lại, có độ giòn của thịt mỡ, độ dai sần sật của bì, thịt nạc có vị mặn đậm của muối, vị ngọt của thịt. Ăn kèm với lá chát, lá lốt là vị nhấm của rượu hoẵng trong các buổi tiệc.

Thịt trâu khô. Không phải lúc nào đồng bào Thái ở Sơn La cũng có thể chế biến thịt trâu khô, mà trong dịp tết hay lễ cúng lớn, gia đình có mổ trâu thì người ta mới để lại một ít để làm. Thịt trâu khô có thể đem nướng trên than hồng hoặc đồ lại cho mềm. Món này hấp dẫn bởi vị cay của ớt, vị nồng của tỏi, vị ngọt của thịt và nhất là mùi ngai ngái của khói bếp, mùi thơm không trộn lẫn cùng vị tê tê nơi đầu lưỡi khi ăn của hạt mắc khén.

Cháo mắc nhung: Được chế biến từ một thứ quả màu xanh cùng họ với cà chua nhưng chỉ bé bằng hạt đu đủ chín, có vị cay cay, đắng ngọt. Sau mùa gặt, quả mắc nhung gieo vãi trên nương bắt đầu chín mọng, bà con hái đem về rửa sạch, thêm gừng sả, trộn với gạo tấm, tưới ít nước đủ chín, túm vào lá chuối buộc chặt vùi trong tro bếp nóng, hoặc đồ xôi, chỉ 30 phút sau sẽ có ngay một món ăn sền sệt, ngăm ngăm đắng, thơm cay là lạ đầy hấp dẫn và chấm với xôi rất hợp khẩu vị.

Quả táo mèo (sơn tra). Táo mèo thu hoạch vào mùa thu từ tháng 8 đến tháng 10, mọc tự nhiên nhiều ở vùng cao như huyện Bắc Yên, huyện Mường La, huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La. Người sành ăn không chọn những quả to, đẹp mà thường chọn những quả nhỏ, có sâu vì đây mới chính là những quả táo chín thơm và ngọt. Táo mèo khi chín bên trong thường có màu hồng trắng hoặc vàng trong, ngọt, giòn và có mùi thơm đặc biệt quyến rũ, hấp dẫn.

Chè Tà Xùa. Chè Shan tuyết Tà Xùa có búp màu trắng, cánh vàng, lá to được chăm bón tự nhiên, không hóa chất, việc thu hái, sao chế tuân thủ đúng theo kinh nghiệm cha ông để lại nên chè khi uống có vị thơm, ngọt thanh, mát dịu. Màu nước chè từ khi pha tới vài nước sau vẫn giữ được nguyên màu xanh lơ đỏ. Khi uống chè, cảm giác đầu tiên là vị đắng chát, sau đó dần chuyển sang ngọt, hương vị chè thơm đặc biệt khác lạ so với các dòng chè khác.

Tỏi tía. Tỏi cô đơn là một loại tỏi quí được trồng trên đất Phù Yên- Sơn La. Tỏi này có mùi vị và công dụng rất đặc biệt. Ngoài việc dùng để ăn Tỏi cô đơn còn dùng ngâm rượu để trong nhà làm thuốc gia truyền chữa và phòng ngừa được nhiều bệnh. Tỏi nổi tiếng nhất được trồng là ở xã Gia Phù, huyện Phù Yên.

Bánh dày. Nếu những ngày giáp Tết, đồng bào Kinh chuẩn bị bánh chưng thì ở Hồng Ngài (Bắc Sơn, Sơn La) nói riêng, Tây Bắc nói chung lại chuẩn bị bánh dầy để cúng năm mới. 6 cặp bánh đầu tiên được gói nhanh, gói đẹp để dâng lên trời đất và vị thần mùa màng của dân bản. 6 cặp bánh gồm 12 chiếc tượng trưng cho 12 tháng trong năm. Những chiếc bánh còn lại xếp vào một hộp gỗ pơ mu đậy kín lại để ăn. Bánh dẻo, thơm mùi nếp quện với mùi thơm gỗ, vị ngọt của nếp nương thật quyến rũ.

Pa pỉnh tộp (cá gập nướng). Để chế biến, cần rất nhiều các loại gia vị như gừng, sả, ớt tươi, rau mùi, rau thơm, hành tươi, húng… và không được thiếu mắc khén. Cá chép, cá trắm hoặc cá trôi khoảng vài lạng được mổ dọc sống lưng để nguyên nội tạng, bỏ mật và nhồi vào bụng cá cùng các loại gia vị, gập đôi lại, kẹp trong một đoạn tre, nướng trên than củi. Phải rất khéo léo để cá chín, không bị ám khói mà vẫn giữ được hương vị tự nhiên của cá.

Cơm lam. Gạo cẩm và nếp cái hoa vàng cho thêm chút muối, gừng, ngâm ủ qua đêm, đãi sạch rồi cho vào ống tre, thêm chút nước và nút lại bằng lá chuối, cho lên bếp lửa đốt. Khi ăn, tách từng phần tre bó chặt vào cây cơm trắng nõn. Mùi thơm của gạo nếp nương mới, lẫn với chút hương vị của tre, của khói bếp, làm cho miếng cơm thật sự mang hương vị của núi rừng. Cũng tùy từng sở thích mà người ta chọn châm cùng muối vùng hay chẩm chéo.

Chẳm chéo. Chẳm chéo làmón chấm cổ truyền của người Thái, được coi là "linh hồn ẩm thực của vùng Tây Bắc". Người Thái ở Sơn La sử dụng chẳm chéo trong bữa ăn hàng ngày. Chế biến chẳm chéo khá đơn giản với tỏi, ớt tươi, vài lá tỏi tươi, rau mùi, mắm, đường... và không thể thiếu bột mắc khén. Tất cả được giã nhuyễn trộn đều vào nhau thành một loại nước chấm sền sệt với dư vị đặc biệt.

Rượu chuối. Để có được rượu chuối ngon, trước tiên phải lựa chọn loại chuối thật chín, thái mỏng rồi đem phơi nắng cho thật khô. Rượu ngâm phải dùng loại rượu cốt nguyên chất, cứ 1 kg chuối hột thì ngâm khoảng 2-2,5 lít rượu nguyên chất. Đồ ngâm rượu phải là dùng lọ thủy tinh, rửa sạch. Bỏ chuối vào, chuôi chiếm 1/3 lọ, rượu chiếm 2/3 lọ rồi đậy nắp kỹ, ngâm 100 ngày sau là sử dụng được.

1. Sung "khổng lồ" Có kích thước to gấp 20 lần quả sung bình thường, vỏ ngoài có màu tím đỏ, phần thịt bên trong màu tím hồng, ở giữa quả có mật vàng như mật ong, ăn ngọt lịm,... quả vả rừng hay còn gọi là "sung khổng lồ" đang khiến dân Hà thành mê mẩn, thích thú. Hiện, loại trái cây rừng này đang được rao bán trên mạng với giá 60.000 đồng/kg. Loại quả này thường có nhiều ở một số khu vực như Lạng Sơn, Thanh Hóa, Bắc Giang, Thái Nguyên,... với tên gọi khác nhau ở từng vùng như quả vả, ngõa mật, sung "khổng lồ".