Trần Bích San (1840 - 1877), người ở làng Vị Xuyên, tổng Đông Mạc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định (nay là phường Vị Xuyên, TP Nam Định, tỉnh Nam Định). Ông nổi tiếng là người học rộng, tài cao. Năm 1864, ông đỗ Giải nguyên, năm 1865 thi đậu Hội nguyên và Đình nguyên nên được người đời xưng tụng là “Tam nguyên Vị Xuyên”.

Ngôi nhà số 7 Bến Ngự (nay là số 75 phố Bến Ngự, phường Trần Hưng Đạo, TP Nam Định) do cụ Trần Đình Lâm (ông nội của Tam nguyên Trần Bích San) xây dựng năm 1849. Đây cũng chính là nơi Tam nguyên Trần Bích San đã lớn lên.

Ảnh trước đây và hiện tại của ngôi nhà.

Trải qua 175 năm, ngôi nhà cổ vẫn được bảo tồn gần như nguyên vẹn và hậu thế của Tam nguyên Trần Bích San vẫn đang sinh sống tại đây, gìn giữ di sản của cha ông.

Ông Trần Văn Đức, cháu đời thứ 5 của Tam nguyên Trần Bích San chia sẻ: Xưa kia khu đất của gia đình rộng 6 sào Bắc Bộ, phía trước ngôi nhà là vườn mai cổ thụ nên còn được gọi là “Cổ mai trang”. Hiện tại, chỉ còn lại khoảng 200m2, trong đó diện tích ngôi nhà 5 gian cổ là 97,6m2.

Chính giữa là nhà ngói 5 gian hướng Đông Nam mang đậm nét kiến trúc xưa.

Xưa kia, ngôi nhà gồm từ đường và một số gian phụ. Phía trước có khoảng sân, vườn rộng nay chỉ còn lại một lối đi nhỏ.

Ông Đức kể, trước nhà còn có bậc tam cấp nhưng sân thấp hơn mặt đường, cứ mưa là ngập. Do đó, gia đình đã tôn cao phần sân, làm mất bậc tam cấp.

Phía trong gian chính giữa có một bệ thờ bằng gạch. Phía trên bệ thờ treo bức đại tự: Dịch thế tải đức (tạm dịch: Cõi trần đẹp đẽ ghi nhớ công đức).

Ông Đức kể: “Năm 1951 khi gia đình tản cư sang Thái Bình, ngôi nhà bị người ta vào lấy hết đồ đạc, kể cả cửa cũng bị tháo đi. Nhưng khi biết đây là nhà cụ Trần Bích San, người ta đã đưa cửa về chùa Cả. Sau này gia đình quay về, người làng đã chỉ lên chùa để nhận lại”.

Với giá trị nhiều mặt, ngôi nhà số 7 Bến Ngự đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia vào năm 1991.