Bom Sa hoàng (Tsar Bomba) - loại bom truyền thuyết được kích nổ lúc 11h32 ngày 30/10/1961 trên khu vực thử nghiệm hạt nhân Vịnh Mityushikha, phía bắc Vòng Bắc Cực trên hòn đảo Novaya Zemlya tại Biển Arctic. Tính đến nay, đây vẫn là thiết bị nổ mạnh nhất và là vũ khí hạt nhân lớn nhất trong lịch sử nhân loại.

Liên Xô đã phát triển, sản xuất một quả bom Sa hoàng - quả bom nhiệt hạch AN602 có lượng nổ 100 Megaton (100 triệu tấn TNT). Tuy nhiên, đương lượng nổ đã được giảm đi một nửa, xuống còn 50 Megaton để giới hạn khối lượng phóng xạ sẽ bị phát tán. Chỉ 1 quả bom loại này có sức hủy diệt tương đương 3.800 quả bom hạt nhân thả xuống Hiroshima, Nhật Bản năm 1945.

Bom Sa hoàng (Tsar Bomba) là vũ khí hạt nhân lớn nhất mà con người từng kích nổ từ trước đến nay.

"Đám mây hình nấm tạo ra từ vụ nổ cao khoảng 6 km và rộng 4 km. Vũ khí hạt nhân này gây bỏng mức độ 3 trong bán kính cách nơi xảy ra vụ nổ hàng trăm km", Tổ chức Hiệp định cấm thử vũ khí hạt nhân hoàn toàn cho biết trên website của tổ chức này về vụ nổ bom Sa hoàng trên.

Theo thiết kế, bom Sa hoàng là một quả bom nhiệt hạch ba giai đoạn. Trong đó, 2 giai đoạn đầu tương tự như bom nhiệt hạch của Mỹ. Tuy nhiên, giai đoạn thứ ba của quả bom này chính là việc năng lượng nhiệt hạch tạo ra từ vụ nổ đầu tiên sẽ được sử dụng để kích thích một vụ nổ nhiệt hạch thứ hai, có sức công phá lớn hơn rất nhiều lần.

Thiếu tá Andrei Durnovtsev điều khiển máy bay ném bom Tu-95V đã sửa đổi đặc biệt để chở bom Sa hoàng đến bán đảo Kola để thử nghiệm vào ngày 30/10/1961. Một máy bay quan sát Tu-16 tháp tùng Tu-95V với nhiệm vụ lấy các mẫu trên không và quay phim vụ thử nghiệm. Tham gia nhiệm vụ này, 2 máy bay đều được sơn phản quang trắng đặc biệt để hạn chế thiệt hại do nhiệt từ vụ nổ vũ khí hạt nhân. Sau khi quả bom Sa hoàng được kích nổ, sóng xung kích từ vụ nổ khiến máy bay Tu-95 do Thiếu tá Durnovtsev chỉ huy bị rơi tự do. Sau khi máy bay bị rơi độ cao khoảng 1.600m, Thiếu tá Durnovtsev mới có thể kiểm soát máy bay trở lại. Tuy nhiên, lớp sơn trên cả 2 máy bay trên bị đốt cháy hoàn toàn. Kể từ đó cho đến nay, Tsar Bomba vẫn là thiết bị nổ mạnh nhất từng được con người chế tạo trong lịch sử nhân loại.

Video vụ thử bom hạt nhân Tsar Bomba ngày 30/10/1961 trên khu vực thử nghiệm hạt nhân Vịnh Mityushikha (nguồn: Youtube):